Italië is om vele redenen een van mijn favoriete vakantielanden. Eten is zeker een heel belangrijke. Italiaans eten staat daarom geregeld op tafel thuis. Hier tips voor (culinaire) hotspots in Puglia, Italië. De rest van het jaar eet ik geregeld Italiaans thuis. Je favoriete Italiaanse producten koop ik bij een Vico Food Box webwinkel.
De pasta van Bari
Een stap in Arco Basso in Bari Vecchia en je waant je in Una giornata particolare met Sophia Loren als huisvrouw. De zon verwarmt het smalle straatje waar was aan de gevels te drogen hangt. In het oude Bari, kabbelt het leven voort als decennia geleden. De pastamaaksters zijn hier dagelijks op straat te vinden, gewoon aan een tafeltje voor hun huis, gezellig babbelend met buren en passanten. Vrouwen ratelen rap Italiaans terwijl hun handen mogelijk nog sneller verse pasta maken. Het deeg wordt gekneed, uitgerold en afgesneden waarna de vingers de gewenste vorm creëren. De orecchietti, in de vorm van een oor, is de specialiteit van de regio. Dan wordt het stukje deeg te drogen gelegd op een soort hor van gaas.
In het oude Bari maken vrouwen verse pasta
De orecchietti, in de vorm van een oor, is de specialiteit van de regio
Driekleur in natura
Bari is de hoofdstad van de Puglia, een ietwat vergeten regio in de hak van Italië. Het landschap van Puglia is als de Italiaanse vlag: groene olijfbomen, witte kalkstenen dorpen en rode aarde. Die olijfbomen, zo’n 50 miljoen is de schatting, daar kun je inderdaad niet omheen. Overal staan ze, met grillige stammen en ruisende zilvergroene bladeren. De oudste zijn beschermd en genummerd met een lik witte verf om verkoop aan rijke villa-eigenaren in Toscane te voorkomen. De smaakvolle, verse olie is overal te koop. Eventueel na een proeverij, alsof je bij de wijnboer op bezoek bent. Wat trouwens ook geen gek idee is. Na een paar dagen zitten er al een paar flessen rode wijn in de koffer. Ik had nog nooit van de Primitivo-wijn gehoord maar die blijkt toch lekker! Behoorlijk zwaar en vol van smaak.
Het landschap van Puglia is als de Italiaanse vlag
Volare, cantare
Een rit door Puglia is een aaneenschakeling van lieflijke dorpjes en stadjes, vaak op een berg gebouwd zoals Locorotondo, of op een klif als Polignano a Mare. Tijdens het verkennen van laatstgenoemde klinkt plotseling een bekend nummer, Volare oh, oh, cantare oh, oh, oh, oh… De stad blijkt de geboorteplaats van zanger Domenico Modugno en daar maken straatartiesten natuurlijk dankbaar gebruik van. Als je op een van de balkons boven de kliffen staat, begrijp je waarom hij droomde van vliegen. Alhoewel zwemmen ook een aantrekkelijk optie is, met het glasheldere water in de diepte. Tussen de kliffen blijkt zelfs een stadsstrandje te liggen. Zwemkleding mee dus.
Polignano a Mare met een intiem strandje aan de baai
Polignano a Mare blijkt de geboorteplaats van zanger Domenico Modugno
Marktdag in Martina Franca
Het is woensdag en dat betekent marktdag in Martina Franca. Voor liefhebbers van eten een hoogtepuntje van de reis. Bij verschillende kramen zijn paddenstoelen te koop, net zelf verzameld, zegt een groepje mannen dat zit uit te puffen naast hun kraampje. De aarde zit er nog aan. Ook lekker, de roodgele cactusvijgen. Perfect op smaak, dus onweerstaanbaar. Er liggen ook groenten die je in Nederland zelden ziet, de chichorei bijvoorbeeld of cime di rape, een groente die vaak in pastagerechten verwerkt wordt. Wat een rijkdom.
De markt in Martina Franca
Vers fruit en verse groenten in Martina Franca
De aarde zit nog aan de paddenstoelen
Gesuikerde amandelen
De markt is net buiten de oude stad. In dat oude deel alweer een wirwar van straatjes en enkele bijzondere winkeltjes. Confetti di Sulmona fleurt het hele Piazza Plebiscito op. De winkel staat vol met prachtige creaties van kunstig ingepakte gesuikerde amandelen die bossen bloemen, lieveheersbeestjes, vlinders en meer vormen. Een populair cadeautje bij de geboorte en de eerste communie van kinderen en trouwerijen, aldus eigenaresse Antonella Belforte. Maar ook smaakvol zonder feestelijke aanleiding.
Confetti di Sulmona fleurt het hele Piazza Plebiscito op
Sprookjesstad Alberobello
Martina Franca ligt in de Valle d’Itria, net als mijn volgende bestemming Alberobello, een sprookjesstad. Onderweg er naartoe zag ik al verschillende trulli in de velden staan. Ronde kalkstenen huisjes met kleine raampjes en een kegelvormig stenen dak, gebouwd zonder cement. Volgens de overlevering was de bouwstijl van de trullo heel handig toen er belasting op woningen betaald moest worden. Dankzij de ingenieuze bouw van het dak kon de eigenaar als er een controleur kwam door het verwijderen van een steen het dak naar buiten laten instorten. Zijn trullo was dan onbewoonbaar en er hoefde geen belasting betaald te worden. In Alberobello laat architect Guiseppe Maffei in zijn winkeltje in de Via Duca D’Aosta met een maquette zien hoe dat werkte.
Sprookjesstad Alberobello
Fantastische antipasti
Er zijn in de stad twee wijken met straten vol trulli. De Rione Monti-wijk, met zelfs een trullo-kerk, is prachtig maar je moet wel een beetje langs de souvenirwinkeltjes kijken. Dat hoeft niet bij het door toeristen minder ontdekte Rione Aja Piccola. En dan zijn er nog trulli verspreid over de stad, zoals de trullo Sovrano met twee verdiepingen en Il Trullo d’Oro, een restaurant. Ik vind er een knus plekje in een nisje en geniet er van een complete maaltijd van antipasti. Die antipasti zijn in Puglia echt fantastisch. De hele tafel staat in no-time vol met creatieve, culinaire gerechtjes. Al snel bestel ik overal waar ik kom de antipasti-selectie en laat de primi en secondi voor wat ze zijn.
Genieten in restaurant Il Trullo d’Oro in Alberobello
De tarantella van het zuiden
Nu ik al zo zuidelijk in Italië ben, wil ik ook all the way. Op naar Salento dus, het uiterste zuiden van de hak. De Salentini zijn beroemd vanwege hun muziek. Een overblijfsel uit de tijd dat er nog veel tabaksplantages waren. Soms werden mensen die op de plantages werkten, gebeten door een tarantula spin. De gifstof moest uit het lichaam en dat deed men door urenlang te dansen op opzwepende tarantella-muziek. De gebeten persoon raakte in een trance en zweette zo het gif uit het lichaam.
Lieflijk Lecce
De rit naar het zuiden gaat natuurlijk via Lecce, het Florence van het zuiden vanwege de vele 17de eeuwse, barokke gebouwen in de goudgele steen van de regio. Een statige en elegante stad (hier geen wasgoed aan de gevels) met een hoge toegangspoorten, de muur tussen de poorten ontbreekt helaas. In de via Vittorio Emanuele loop ik binnen bij een van de papier maché-ateliers van de stad. Lecce is als sinds de 17de eeuw beroemd vanwege deze cartapesta, ofwel het marmer van de armen. Claudio Riso en zijn twee broers leerden het vak van meester Antonio Marecuor, inmiddels in de negentig en met pensioen. Maar Claudio heeft ook al 34 jaar ervaring in de vingers. In zijn atelier laat hij zien hoe hij het papier aanbrengt op het figuurtje van metaaldraad en stro. Mooi hoe een eenvoudig stuk papier getransformeerd wordt tot een sierlijke mantel.
Lieflijk Lecce met overal prachtige, oude details
Cartapesta: Claudio heeft ook al 34 jaar ervaring in de vingers
Lecce: cartapesta ofwel het marmer voor de armen
Wandelen door de kloof
Op weg naar het eind van de wereld op het zuidelijkste puntje van de hak passeer ik de kloof van Ciolo. Lekker even de benen strekken tijdens een wandeling van goed een uur over een gemarkeerd pad. En dan door naar Leuca waar monumentale villa’s het straatbeeld bepalen. Plus hoog boven de stad de vuurtoren, 47 meter hoog, met daarnaast een basiliek. Een trap van 284 treden leidt weer naar de haven beneden. Gelukkig heb ik geen haast (wie wel in Puglia vraag ik me na enkele dagen af) dus ik zoek een tafeltje op het terras van caffè de Finnibus Terrae bestel een crèma di mandorla, een soort ijskoffie gemaakt met amandelmelk. Lekker verfrissend.
crèma di mandorla, ijskoffie gemaakt met amandelmelk
De vuurtoren van Leuca
Prosecco op het kerkplein
Voor ik terugga naar Villa Cenci, mijn hotel voor de nacht, stop ik in Ostuni. Alweer een prachtig stadje op een berg. Op de top staat een kathedraal met daarbij een café met terras. Een aangename plek voor een prosecco, inmiddels mijn vaste aperitief in Puglia. Met een schaaltje olijven natuurlijk. Alhoewel de Italianen hier zelf de voorkeur geven aan taralli, een hartig deegkoekje.
Ostuni, een van de witte bergdorpjes
De beste Osteria
Het is in het doolhof van steegjes even zoeken naar de Osteria del tempo perso waar ik wil eten. Kies als je voor het restaurant staat de rechterdeur, had gids Marie me eerder aangeraden. Dan kom je in een gezellige, uit de rotsen gehakte ruimte. Ik heb niet gereserveerd, maar gelukkig is er nog een tafeltje vrij. Het voordeel van reizen buiten het hoogseizoen. Nog eenmaal bestel ik de antipasti.
Dineren in Ostuni
Slapen in hotel Villa Cenci
Aangekomen bij Villa Cenci wil ik alleen maar slapen. Een goede nacht later word ik gewekt door tsjilpende vogels. Het gras is nat van de dauw als ik richting zwembad loop. Royaal van formaat, lekker voor een ochtendduik. En dan het ontbijt. Vers fruit, huisgemaakte taarten en cakes en natuurlijk Italiaanse koffie. Heerlijk, de rust die je zo kenmerkend is voor Puglia.
De kamers van hotel Villa Cenci
Het gras is nat van de dauw als ik richting zwembad van villa Cenci loop
Vico bezorgt Italië thuis
Mooie herinneringen aan Italië zijn voor mij vaak gelinkt aan die eerste espresso in een chaotisch cafeetje, de geur die ik opsnuif slenterend langs een bakkerij of de mensen genietend van een smaakvolle lentelunch op een terras. Helaas kan het niet iedere dag vakantie zijn. Maar Italiaans eten wanneer je wilt kan gelukkig wel. Onlangs ontdekte ik Vico Food Box, een webwinkel waar je heerlijke producten kunt bestellen om ook in Nederland in Italiaanse sferen te komen. Woon je in Noord-Holland, Zuid-Holland of de provincie Utrecht dan kun je zelfs verse producten bestellen. Die worden dan op donderdag of vrijdag bezorgd.
Vico food box vol Italiaanse producten
De komende tijd staat er vaak Italiaans eten op tafel dankzij de vico food box
Van de cavolo nero maakte ik gezonde chips. De groente komt superkrokant uit de airfryer. De rucola gebruikte ik onder meer om een pesto te maken. Pasta heeft weinig méér nodig om een smaakbommetje te worden. Mede dankzij de biologische olijfolie die ik ook besteld had. Die olijfolie is onweerstaanbaar. Een stuk vers brood gedoopt in wat olie plus een snufje zeezout vormt de volgende dag mijn lunch. Ook bestellen? Met de code Bewust5 krijg je 5 euro korting op je eerste bestelling van minimaal 40 euro!
Cavolo nero wordt snel gezond groentechips
Pasta met rucola-pesto
Koffie plus…
Een goede sterke espresso vind je in Puglia op iedere straathoek. Maar er zijn ook veel koffies-met-iets-extra.
- In Polignano a Mare drinken ze caffè speciale ofwel koffie met amaretto, slagroom en citroenzest.
- Alsof een espresso of ristretto al niet stevig genoeg is. In Alberobello bij Il Trulletto serveert Cosmo Palmisano een gepeperd bakkie met espresso en slagroom afgetopt met een scheutje peperoncino (scherpe pepersaus).
- in Lecce schenken ze caffè indiaghiacio con latte di mandorla, een glas met ijsblokjes, amandelmelk en koffie bij Bar Avio, Viale XXV Luglio.
- In Martina Franca bij het Gran Caffè kies je een espressino, een soort mini cappucino. Trek in iets zoets? Neem er een boconoto bij, een cakeje met ricotta en peer.
In Puglia is een goede en bijzondere koffie overal verkrijgbaar
Mijn rondreis door het Italiaanse Molise gaat vanaf kustplaats Termoli het binnenland in. Stranden maken plaats voor wijngaarden, (besneeuwde) bergtoppen en knusse bergdorpen. In dit bijna verlaten deel van Italië zijn leegstaande huizen en zelfs een molen omgebouwd tot bijzondere hotels.
Castel del Giudice met hotel Borgotufi op een van de bergtoppen in Molise
Zodra ik het strand van Termoli en de Adriatische Zee de rug toekeer, verschijnen er wijngaarden in het glooiende landschap. Dan plotseling een groot meer, Riserva Naturale Regionale Lago di Serranella, met de besneeuwde pico de Majella in de achtergrond. En weer iets verder ben ik omringd door de bergen van Parco Nazionale della Majella, een van de natuurparken van Molise. Zandkleurige dorpjes zijn tegen de berghellingen geplakt en her en der staan enkele huisjes op de toppen van spitse bergen. Veel verkeer is er niet. Evenmin als grotere dorpen. Je moet hier tijdig tanken, bedenk ik me.
Het glooiende landschap van Molise, Italië
Hotel Borgotufi in Castel del Giudice
Mijn doel van de dag is hotel Borgotufi in Castel del Giudice. Het bijzondere van dit hotel is dat het een albergo diffuso is, waarbij de kamers verspreid door het dorp liggen. Molise is een van die Italiaanse regio’s die te maken heeft met leegloop. Vele huizen en andere gebouwen blijven onbewoond achter. Die vormen de basis voor hotel Borgotufi in Castel di Giudice. Veel van de huidige hotelkamers waren vroeger stallen. Ze liggen verspreid door het bergdorpje. De gemeente, inwoners en een investeerder zijn samen eigenaar van het hotel. En dus is de betrokkenheid groot. De liefde voor hun regio zie je terug in de sfeervolle kamers. En niet onbelangrijk, dankzij de renovaties zijn alle hotelhuisjes aardbeving-proof.
Een nieuwe dag in hotel Borgotufi in Castel del Giudice
Ochtendwandeling in Castel di Giudice
Het was donker toen ik arriveerde en genoot van een heerlijk diner met veel producten uit de regio. Dus sta ik ’s morgens bijtijds op om rond zonsopgang het dorp rond te lopen. Hogerop zie ik een kerktoren, dat is mijn doel deze wandeling. En dat blijkt nog best een opgave met kronkelige straatjes die vaak niet de kant opbuigen die ik verwacht/hoop en steegjes die enkel doodlopen. Vaak wel met een waanzinnig uitzicht op de omliggende bergen. De rust en stilte zijn verslavend. Je zou niet zeggen dat er in dit dorp ook nog 300 mensen wonen. Als de zon boven de bergen rijst en door de wolken piept, is het droomplaatje compleet.
De straatjes rondom hotel Borgotufi in Castel del Giudice
Een religieus beeldje is nooit ver weg in het katholieke Italië
Biologisch ontbijtje
De ambities eindigen niet bij de realisering van het hotel. Er wordt nog volop gerenoveerd. Meer kamers komen er maar ook een bar en enkele winkeltjes waar lokale producten te koop zullen zijn. Enkele daarvan proef ik bij het ontbijt. De appelsap van biologische appels uit eigen appelboomgaarden is heerlijk dik en smaakvol. Dat geldt ook voor de gewone appels die op het ontbijtbuffet liggen. Ze hebben inmiddels 13 soorten appels in de boomgaarden. En er zijn nog volop testvelden met andere lokale soorten. En die appels zullen ze nodig hebben want er zijn vergevorderde plannen om appels te gebruiken voor een micro-bierbrouwerij.
In de boomgaarden rond BorgoTufi Castel del Guidice groeien vele soorten appels
Activiteiten in Molise
Wanneer je Molise ook bezoekt, er zijn altijd activiteiten om uit te kiezen. ’s Zomers kun je er wandelen in natuurparken, raften en mountainbiken. Wie zin heeft kan tijdens een workshop typisch Italiaanse gerechten leren koken. ’s Winters kun je 30 minuten rijden verderop in het Abruzzo National park (de Abruzzen) wintersporten. Skiën, langlaufen, winterwandelen, het is allemaal mogelijk. Moleasy, een samenwerkingsverband van vijf hotels in de regio, organiseert op verzoek een op maat gemaakte reis met een door jou gekozen thema waarbij je logeert in een of enkele van de hotels.
’s Zomers wandelen in de bergen, ’s winters kun je wintersporten.
Altilia, Romeinse ruïnes
Dwars door Molise lopen 11 transumanza, de ‘groene gras-wegen’ die herders namen (en soms nog steeds gebruiken) om hun koeien en schapen van de hooglanden in Abruzzo naar de lager gelegen delen van Puglia te brengen, en vice versa. Langs de route ligt Altilia, een archeologische vindplaats in Molise. Romeinen en Samnieten voerden in deze regio pittige gevechten. Uiteindelijk wonnen de Romeinen en de overblijfselen van één van hun steden is in Altilia te zien. Ik arriveer vroeg, het hek gaat net open. In alle rust geniet ik van de oude toegangspoorten, het theater, de plek waar de markt was en meer. De ochtendmist maakt de plek extra sfeervol. Latere bewoners hebben her en der op de ruïnes een huis gebouwd. Mooi wel dat die niet weggehaald zijn. Het is leuk te zien hoe mensen eeuwen later gebruik maakten van wat hun voorgangers hebben neergezet.
Een mysterieuze mist maakt Altilia nog specialer
Zodra de hekken opengaan, lopen we Altilia in
Altilia, Romeinse ruïnes
Altilia, een van de Romeinse vindplaatsen in Molise
Albergo diffuso: La Piana dei Mulini
Niet ver van Altilia ligt alweer een albergo diffuso: La Piana dei Mulini. Het is een voormalige watermolen langs de Biferno rivier. Ook deze molen ligt langs de transumanza paden. Ooit werd er wol geverfd van de geschoren schapen die passeerden. Wat hier nog steeds volop te vinden is, is de witte truffel. Michele di Rienzo laat samen met zijn truffelhond Stella zien hoe dat zoeken in z’n werk gaat. Na een opleiding van zes maanden is Stella een volleerde truffelzoeker. In enkele minuten wijst ze een plek aan. Het is een klein truffeltje maar zelfs die zou al zo’n 36 euro opbrengen. Doe mij ook zo’n hond. Stella krijgt een snackje als beloning, wij eten ’s avonds heerlijke pasta met truffel. Michele vertelt dat maar liefst 60% van de witte truffel die wereldwijd gevonden wordt uit Molise komt. Zo’n 6000 truffel hunters verdienen er een leuk zakcentje mee.
60% van de witte truffel wordt gevonden in Molise
Biologische boerderij
Mijn enorme kamer in de molen is minimalistisch ingericht. Iets té misschien basic, zo’n omgeving verdient een knusser interieur. Het restaurant is gelukkig een stuk gezelliger. En het eten uit de regio verrukkelijk. Natuurlijk inclusief truffel, die in royale hoeveelheden gebruikt wordt. Ik raak in gesprek met Nicola en Michele, twee jonge mensen met een idealistische droom. Na hun studie kwamen zij terug naar Molise waar ze nu hun eigen boerenbedrijf ALBA runnen. Ze maken schapen- en geitenkaas, verbouwen biologisch graan en biologische bonen. Het fruit voor hun jams plukken ze in het wild. En ze maken fantastische olijfolie. Alles op de boerderij wordt gebruikt en eventueel hergebruikt. Het resultaat is dat ze geen energie gebruiken maar opwekken.
Nicola laat de kazen zien die zij en Michele maken
Kabbelende rivieren en een Romeinse brug
Na een lange, gezellige avond word ik de volgende ochtend toch weer vroeg wakker. Ik hoor het water van de molen klateren en wil nog wat van de omgeving zien. Als je naar de rivier loopt en dan rechtsaf gaat, kom je bij de ruïnes van een Romeinse brug, vertelde iemand van het personeel de vorige avond. Door de mist wandel ik die kant op. Ook nu weer houdt een hond me gezelschap. Alsof ie de weg wil wijzen. Zodra de brug in zicht is, verdwijnt hij in de mist.
Een Romeinse brug bij albergo diffuso La Piana dei Mulini
Nog eenmaal authentiek Molise
Het is een veel misbruikte uitdrukking, maar Molise is echt authentiek. Er zijn wijngaarden, olijfbomen, herders die al trekkend met hun kuddes groene, onverharde wegen vormen, bergen, kastelen en Middeleeuwse stadjes. En natuurlijk fantastische wijnen en volop biologische groente en fruit.
Dat de 21ste eeuw soms ver weg lijkt, merk ik zeker in het dorp Roccapipirozza. In 1320 werd hier een kasteel met een toren gebouwd. Daaromheen kwamen steeds meer huizen, stallen, kerken en andere gebouwen. In de jaren ’60 van de vorige eeuw was Roccapipirozza een levendig dorp met zo’n 1000 inwoners. Nu wonen er nog maar 70 mensen en begint het verval z’n sporen na te laten. Maar niet voor lang meer. De eigenaar van mijn laatste hotel heeft wilde plannen met het dorp. Daarvoor moet ik later terug.
Het dorp Roccapipirozza Alta in Molise, Italië
Er wonen nog maar enkele tientallen mensen in Roccapipirozza
Een detail van een huis in Roccapipirozza, Molise
Le Sette Querce, de 7 eiken
Maar niet ver van het dorp is nu al een prachtige plek: Le Sette Querce, ofwel: de zeven eiken. Rocco Peluso en zijn broer Vincenzo groeiden op in Sesto Campano, een dorp op 750 meter boven zeespiegel. Ze gingen studeren en zagen dat hun geboortedorp langzaamaan leegliep. Achttien jaar geleden ontstond het idee de vervallen huisjes te renoveren en om te toveren in hotelkamers. Het dorpje ligt fantastisch middenin de natuur met glooiende heuvels. Als je ergens kunt onthaasten en je hoofd kunt leegmaken is het hier. Opnieuw maak ik ik ’s morgens vroeg een wandeling. Ditmaal vergezeld door de 13 ezels die hier heerlijk vrij rondlopen in de bergen. ’s Avonds komen ze altijd terug omdat ze dan extra gevoerd worden.
De omgeving van Roccapipirozza en Sesto Campano
Ezels hebben heerlijk de ruimte bij hotel Le Sette Querce
De ezels komen je ’s morgens zelfs begroeten bij je huisje
Genieten van de natuur en de rust bij Le Sette Querce
De grond bij Le Sette Querce is blijkbaar erg vruchtbaar, deze pompoen is echt enorm
De bejaarde moeder van Rocco werkt nog iedere dag mee op de boerderij
Pizza en wijn, wat wil je nog meer?
Na enkele dagen weet ik dat de inwoners van Molise trotse mensen zijn. Trots op hun regio, de natuur, de dorpen en hun eten en drinken. Verschillende fantastische wijnen stonden er al op tafel. Ik ben verslaafd aan de rode Tintilia wijnen, die enkel in Molise gemaakt worden. De beste wijn uit Molise zou die van wijnhuis di Majo Norante zijn, vlakbij de kust. Deze wordt verkocht bij Harrod’s en staat op de kaart bij alle goede enoteca’s in Europese grote steden. Maar nu is het tijd om olijfolie te proeven, gevolgd door een lesje pizza maken. Na het pizza-diner wordt gevraagd of we naar buiten willen komen. En groot kampvuur brandt, en voor iedereen zijn er vers gepofte kastanjes. Het eten, de natuur, de dorpjes en de gastvrijheid, ik ga het missen als ik weer thuis ben.
Pizza bij Le Sette Querce in Molise
En na het eten gepofte kastanjes bij een kampvuur
Eigenaar Rocco in het museum-huisjes dat nog helemaal authentiek ingericht is
Kaas van de boerderij, gemaakt door de moeder van Rocco
Matera is een van de twee Culturele Hoofdsteden van 2019. De stad ligt in Basilicata, de regio tussen de teen en de hak van de voet van Italië. Een relatief onbekend gebied. Maar dat is aan het veranderen, op die lekker langzame, ietwat chaotische Italiaanse wijze.
De sassi zijn tegen de berghellingen aangeplakt
De eerste blik op sasso Barisano vanaf het uitzichtpunt op het Piazza Vittorio Veneto is indrukwekkend. Ik zie hoge hellingen vol kalkstenen huizen. Ze zijn zonder enige open ruimte op elkaar geplakt, lijkt het. Vergelijkingen komen boven. Een gatenkaas, een bijenkorf, luchtig opgeklopt eiwit met hier en daar een hoge (kerktoren)toef. Living on the edge wordt vrij letterlijk genomen in Matera. Slechts een smal pad scheidt de uit kalksteen gehakte grotwoningen van de diepte van het ravijn.
Een van de uitzichtpunten over de sassi van Matera
De eerste blik op sasso Barisano in Matera
Slenteren door steegjes
Eerder, tijdens het ontbijt bij mijn grothotel Le Dimore Dell’Idris, ontmoette ik Paola Saraceno. Ze is veehouder en woont buiten de stad maar kocht enkele jaren geleden ook een grotwoning in Matera. Net als vele anderen die de potentie zagen. Paola ziet de stad bijna dagelijks veranderen. Trendy en hippe plekken schieten als paddenstoelen uit de grond. Zo positief als iedereen nu over deze historische wijken praat, ze negatief was dat ruim een halve eeuw geleden.
De sassi vormen een fotogenieke achtergrone
Matera, de achilleshiel van Italië
Tot de jaren ’50 deelden de inwoners van Matera hun grotwoningen met hun dieren. Er was geen stromend water, geen elektriciteit, geen riool en geen andere moderne voorzieningen die voor de rest Italië al normaal geworden waren. Er heerste armoede, de kindersterfte was extreem hoog, er waren zelfs ziekten als malaria. Matera was de achilleshiel van Italië. Auteur Carlo Levi vestigde in 1945 de aandacht op de erbarmelijke leefomstandigheden in de sassi met zijn boek Christ stopped at Eboli. Men sprak er schande van dat in die tijd mensen nog zo leefden. Het was tijd een pagina om te slaan en een nieuwe weg te bewandelen. De regering verbood het wonen in de sassi. De meeste bewoners verhuisden in de jaren ’50 al dan niet vrijwillig naar huizen in het nieuwe, hoger gelegen stadsdeel. De sassi waren aan de elementen overgeleverd.
De vroege ochtendzon kleurt de sassi warmgeel
Het tweede leven van de sassi
Toch zijn het juist de grotwoningen die Matera nu weer op de kaart zetten. Ditmaal met een positieve vibe. De opleving begon voorzichtig in 1993 toen de sassi Unesco Werelderfgoed werden. En mede dankzij deze unieke leefcultuur is Matera nu Europese Culturele Hoofdstad 2019.
De enige manier om de sassi goed te verkennen is lopend. Rond zonsopgang dwaal ik door smalle steegjes, verken ik pleinen en geniet ik van uitzichtpunten. Ik daal af van de ene trap, beklim een volgende. Ik loop binnen bij grotkerkjes, bewonder kleine patio’s met miniterrasjes en enkele potten met planten. Er zijn vele bijzondere details op huizen en mooie doorkijkjes. Dit is een ontdekkingsreis door 9000 jaar geschiedenis. De zon kruipt hoger en hoger, de temperatuur loopt op en het steen van de huizen transformeert van warm geel naar koel wit.
Wandelen door de sassi in de vroege ochtenduren
Her en der vind je terrasjes, privé of behorend bij B&B of café
Sassi: niet shabby maar charmant
Ik heb geen idee meer waar ik ben in dit historische doolhof. Hier heeft Google maps even niets te zoeken. Gelukkig is er één centraal punt dat van vrijwel overal zichtbaar is. De kathedraal torent hoog uit boven sasso Barisano. Het is van buiten een vrij sober gebouw, maar van binnen een en al pracht en praal. Vanaf het Piazza Duomo daal ik weer vele treden af op weg naar het huis van Ortega. Deze Spaanse schilder woonde en werkte enkele jaren in Matera tijdens zijn ballingschap. Zijn huis en enkele bijzondere werken zijn tegenwoordig te bezoeken en te bezichtigen. Maar daarvoor moet je wel eerst een afspraak maken in een van de andere musea in Matera, het Musma, waar in verschillende grotwoningen hedendaagse kunst tentoongesteld wordt.
Zelfs Google maps raakt de weg kwijt in de sassi
Let op de details terwijl je door de straten slentert
Hippe adresjes in Matera
Meer 21ste eeuw is er in de bovenstad die tussen sasso Barisano en sasso Caveoso ligt. Vanaf de kathedraal leidt een winkelstraat naar Piazza Vittoria Veneto. Paola vertelde al dat ik in de Via Duomo unieke boetiekjes, stijlvolle winkels, fijne koffietentjes en leuke restaurants zou vinden. Tijd voor een sterke espresso op een van de trendy terrasjes.
Matera wordt steeds hipper en populairder
Om daarna op het Piazza Vittoria Veneto nog één keer in het verleden te duiken. Onder het prachtige plaveisel ligt namelijk de op een na grootste cisterne ter wereld: 16 meter diep, 50 meter lang. Een kathedraal voor water. Groot genoeg om 5 miljoen liter water op te slaan. Nu de sassi aangesloten zijn op stromend water is deze wateropslag niet meer nodig. Maar wat een prachtige herinnering aan de voltooid verleden tijd in deze unieke stad.
De oude cisternen, de ondergrondse wateropvang
Matera als Culturele Hoofdstad
Al die historie zorgt voor duizenden, tienduizenden herinneringen. Speciaal voor de Culturele Hoofdstad zijn er interviews gehouden met 300 inwoners over de plekken in de stad waaraan zij bijzondere herinneringen hebben. Samen zijn die tot een voorstelling gesmeed. Er is ook een soort emotionele plattegrond uitgeven waarop verhalen en plekken in de stad samenkomen.
Een van de kerken van Matera, pal naast een ravijn
Uitstapjes op een uur rijden van Matera
Craco is een spookstad, prachtig gelegen op een heuvel in Basilicata in het zuiden van Italië. Aan de steile kant van de heuvel lijkt het alsof de huizen uit de 400 meter hoge rotsen groeien. Aan de andere kant vloeien de huizen als romige slagroom van de heuvel af de groengele velden in. De Grieken waren de eerste bewoners, blijkt uit gevonden graftombes uit de 8ste eeuw v.Chr. Daarna kwamen en gingen diverse eigenaren en heersers. In de hoogtijdagen woonden er bijna 2600 mensen in het dorp. De geschiedenis van de stad is een aaneenschakeling van tegenslagen en ellende. Van pestuitbraken en aardverschuivingen tot overstromingen. De aardbeving in 1980 was de laatste druppel. Ook de laatste inwoners trokken weg en Craco werd een spookstad.
Nu wonen er enkel nog dieren in Craco, Basilicata
Met een gids door Craco
Nu kun je gewapend met helm tegen eventueel vallend gesteente samen met een gids ontdekken wat er over is van deze intrigerende stad want sinds 2010 is de stad een openluchtmuseum. Renovatiewerkzaamheden moeten voorkomen dat ook de laatste karkassen van huizen verdwijnen. Craco dient tegenwoordig ook geregeld als filmdecor. De film Christ stopped in Eboli was de eerste film die hier werd opgenomen. Vele films volgden.
Met helm op op excursie in spookdorp Craco, Basilicata
Uitzicht over de ruïnes van spookdorp Craco
-
Kleine Dolomieten van Lucane
Basilicata is met slechts 580.000 inwoners en een oppervlakte van ongeveer twee keer de provincie Noord-Brabant een zeer dun bevolkte regio van Italië. En dat betekent des te meer ruimte voor natuur. Midden in dat niemandsland liggen de dorpen Castelmezzano en Pietrapertosa, twee Borghi più belli d’Italia, omgeven door groene bergtoppen van het natuurpark waarin ze liggen. Boven het groen pieken grijze, rotsige bergtoppen waar dit gebied de naam Kleine Dolomieten van Lucane (Piccole Dolomiti Lucane) aan dankt.
Dreigende wolkenluchten boven de Kleine Dolomieten van Lucarna
Wandelen door de Kleine Dolomieten van Lucarna
Picture perfect Pietrapertosa
Pietrapertosa is zo’n picture perfect stadje. Gids Donato zet er stevig de pas in richting het uitzichtpunt ofwel punto panoramica zoals bordjes melden. Wat een prachtig landschap, zelfs als een dreigende onweerslucht de zon verdrijft. Maar de regen blijft aan de andere kant van de bergkam plakken. Wat ons de kans biedt ook het kasteel te bezoeken. Hier ligt zo’n 1000 jaar historie van Arabieren, Noormannen, Fransen en Spanjaarden die kwamen en gingen. Het zijn veel treden naar boven maar het uitzicht vanaf daar is iedere zweetdruppel waard.
Bergdorp Pietrapertosa is een mooie uitvalsbasis voor wandelingen in de Kleine Dolomieten van Lucane
Pietrapertosa ligt verscholen in de Kleine Dolomieten van Lucane
Blije bewoner van Pietrapertosa
Vliegensvlug naar Castelmezzano
Vanaf Pietrapertosa kun je met een engelenvlucht via het dal naar buurdorp Castelmezzano vliegen. En terug. Een tocht van in totaal bijna 3 kilometer die je hangend aan een kabel aflegt met een topsnelheid van 120 kilometer per uur. Gewoon de auto nemen kan ook. Dan bereik je Castelmezzano via idyllische landweggetjes waar schapen- en geitenherders hun kuddes over leiden. Het middeleeuwse Castelmezzano is zo mogelijk nog schilderachtiger dan het buurdorp. Als een amfitheater liggen de pastelkleurige huizen tegen de bergen. Op het Piazza Emilio Caizzo klit iedereen tegen zonsondergang bij elkaar. Alsof ook zij dit prachtige dorp voor het eerst zien.
Uitzicht over het bergdorp Castelmezzano
Zonsondergang in Castelmezzano, Basilicata, Italie
Hotels in Basilicata
* In Matera zijn verschillende grotwoningen omgebouwd tot hotels. Ik sliep in B&B Le Dimore dell’Idris in Sasso Caveoso. ’s Morgens ontbijt je hier op een terrasje met uitzicht op sasso Caveoso en sasso Barisano. Twee, drie minuten lopen de heuvel op en je staat voor de grotkerk Chiesa della Madonna de Idris met enkele prachtige fresco’s.
Veel van de grotwoningen in de sassi zijn nu hotels en B&B’s
* In Pietrapertosa kun je slapen in huizen die leeg stonden en nu omgebouwd zijn voor toeristen. Het zijn kleine appartementen met soms alleen een bed, badkamer en kleine kitchenette. Maar soms ook twee verdiepingen met huiskamer en slaapkamers boven.
MEER ITALIE
Van de Kleine Dolomieten naar de grote Dolomieten, lees ook mijn Italië-blog over wandelen in Trentino.
Natuur is één van de redenen waarom ik zo graag in Italië ben. Eten is een goede tweede! En ik ben in goed gezelschap. Hier mijn tips voor top restaurants in Trentino.
Italië en eten zijn bijna synoniem. Als je een Italiaan op Facebook volgt, merk je dat het zelden over politiek of de crisis gaat maar des te vaker over eten. Italianen raken pas echt van slag als ze lezen over pizza met ananas of pasta met tomatensaus uit de magnetron.
Restaurants in Trentino: bio-boerderij Agritur Dalaip dei Pape
Biologisch lunchen op de boerderij
Ben je in de buurt, ga dan zeker naar bio-boerderij Agritur Dalaip dei Pape (loc. Dalaibi (vlakbij passo Cereda), Primiero). De ligging alleen al: op een heuvel omgeven door bergtoppen. Alleen vanwege het uitzicht zou ik hier al een paar uur op het terras willen doorbrengen. De broers Massimo en Daniele zwaaien hier de scepter op deze biologische boerderij. Daniele staat in de keuken, Massimo geeft me een rondleiding over de boerderij. Ik pluk kruisbessen en bosaardbeitjes, volg de kippen op hun tocht door de velden en bewonder hun eieren. Massimo geeft en route uitleg over de verschillende biologische kruiden waarna we doorlopen naar de bijenkorven. Massimo haalt een soort zeef uit een van de korven met daarop bijenpollen in allerlei kleuren. Er zijn in totaal 17 kleuren, afhankelijk van de bloemen waarop de bijen veel komen. Nooit gerealiseerd dat dat zo is.
Massimo geeft me een rondleiding over boerderij Agritur Dalaip dei Pape
Versgeplukt fruit in Trentino, Italie
Verschillende kleuren bijenpollen
Een deel van al dat lekkers uit de tuin zie ik terug op mijn bord als ik aan tafel zit, met dat heerlijke uitzicht op de Dolomieten in de verte. Terwijl een roofvogel een prooi zoekt, geniet ik van versgebakken brood met anijszaad en rucola van de boerderij. De plannen voor de rest van de middag vergeet ik.
Uitzicht over de Dolomieten, Trentino, Italie
Tip: restaurants in Trentino
Na een paar dagen in Trentino ben ik er bijna van overtuigd dat je bij elk restaurant waar je binnenloopt fantastisch kunt eten. Alles is zo heerlijk vers en vol van smaak want zongerijpt. Veel ingrediënten komen uit de buurt want Trentino is een vruchtbare regio. Hier enkele fijne restaurants waar ik genoot van lunch of diner.
- Bij La Primoteca in Predazzo ligt het zwaartepunt op pastagerechten. Je kunt kiezen uit huisgemaakt of pasta van Felicetti, de beroemde pastafabriek uit Predazzo. Wat hun pasta anders maakt dan andere soorten is het water dat ze gebruiken. Heel puur, het stroomt zo van de Dolomieten. Felicetti is de hoogste pastafabriek ter wereld, beweren ze zelf. Hoef je niet meer te rijden, bestel er dan een fles Brezza Riva bij, een heerlijk droge spumante uit de Trentino regio.
Bij La Primoteca in Predazzo ligt het zwaartepunt op pastagerechten
- Pizzeria Excelsior in Cavalese kies je voor een gourmet pizza op niveau. Alessandro Gilmozzi staat al ruim 20 jaar in de keuken. Naast zijn Michelinster-restaurant El Molin, heeft hij dus ook een pizzeria. Gilmozzi gebruikt moedergist, dat gist in de kom en niet in je buik, zo wordt beweerd. Het levert in elk geval een heerlijke bodem op.
Restaurants in Trentino: Pizzeria Excelsior in Cavalese
- Locatie, locatie, locatie, daarvoor ga je naar restaurant Miola in Predazzo (maar dan buiten het dorp, met uitzicht over de vallei). De sfeer is huiselijk en het eten lekker traditioneel. Kok Elisabeth serveert in deze voormalige boerderij het eten van een traditionele bergkeuken. Dit is een plek waar ik graag nog een keer aanschuif.
Kok Elisabeth maakt verse pasta
In restaurant Miola in Predazzos krijg je veel verse, biologische groenten
MEER ITALIE
Altopiano delle Pale in Trentino
Camping Calvello in Trentino, Italie
Duurzaam op vakantie? Kies dan voor een camping. Wie wil kamperen in Trentino (Italië) heeft volop keuze aan kampeerplekken. Van chic tot basic maar altijd op een locatie die onbetaalbaar is. Hier drie opties in Val di Fiemme.
Heelijke wandelen in de eindeloze natuur van Trentino, Italie
Kamperen in Trentino
-
Rustig en kleinschalig bij camping Calvello
Wie houdt van rust kiest voor Campeggio Calvello. De ongeveer 60 plaatsen staan op het land van wat vroeger een boerderij was, omgeven voor bergen. Het is zo’n plek waar je de vogels nog hoort tjilpen als je ’s morgens wakker wordt. In de oude boerderij is een gemeenschappelijke ruimte gemaakt waar je spelletjes kunt doen als het regent. Aan de vele knusse details merk je dat er veel vrouwen werken op deze familiecamping.
Camping Calvello in Trentino, Italie
Calvello is een kleinschalige camping middenin de natuur
-
Een dorp op zich: camping Village Fiemme
Camping Village Fiemme bestaat al sinds 1950. En er zijn vaste gasten die hier al 60 jaar komen. In totaal biedt de camping 280 plekken met verschillende overnachtingsvormen. Natuurlijk is er volop ruimte voor campers en tenten, maar er zijn ook chalets en sinds 2017 ook een tiny houten hutten voor fietsers en andere trekkers. In het restaurant bestel je hier home made taart en ander lekkers. En de hond? Die mag mee! Er is zelfs een speciale douche voor honden. Vanaf de camping loop je zo de natuur is, bijvoorbeeld om paddenstoelen te zoeken.
Houten chalet op camping Village Fiemme in Trentino, Italie
Omgeven door groen op camping Village Fiemme in Trentino
-
Ook ideaal voor kinderen: camping Valleverde
Wie ooit al eens op camping Valleverde was, zal opkijken. Het restaurant is vergroot en vernieuwd en er is tegenwoordig een wellnessruimte met Turkse sauna, infrarood sauna en bubbelbad. Wie even net als thuis een privé-douche wil, kan tegenwoordig een design doucheruimte afhuren. En speciaal voor kinderen is er een doucheruimte in miniformaat. Wat gebleven is, is de rust en de prachtige locatie middenin het groen.
Een fleurig welkom bij camping Valleverde in Trentino, Italie
MEER TRENTINO
Trentino is een perfecte bestemming voor een duurzame vakantie. Je kunt er wandelen in jouw favoriete decor. Of dat nou groenen bossen zijn of bergtoppen waar bijna niets groeit. En het is een goede bestemming voor biologisch eten.
Er zijn lieflijk glooiende groene Alpen maar ook venijnig scherpe grijze Dolomieten, Trentino biedt alles wat een liefhebber van bergen wenst. Dankzij enkele skiliften die ook zomers open zijn, kan iedereen naar het dak van Italië.
Wandelen in Trentino. Een rondje in Val Venegia kost ongeveer vierenhalf uur
Dat het er groen is, ziet iedereen. Maar dat er 60 miljoen(!) bomen staan, is toch nog een verrassende mededeling. Wat zal ik een schone lucht inademen de komende dagen in Val di Fiemme, een van de valleien in Trentino, Italië. Het is een regio met een wat verwarrende naam. Trentino ligt in Süd-Tirol. Dat klinkt Duits, Oostenrijks of Zwitsers maar Zuid-Tirol ligt toch echt in het noorden van Italië.
De Stradivarius violen
De claim to fame van Val di Fiemme is Picea Abies. Dit is een fijnspar. En dat gaat het vooral om de bomen die uiterst traag op de noordhellingen groeien. Juist dát hout is uitermate geschikt voor het maken van bijvoorbeeld piano’s, gitaren en violen. De beroemde 17de eeuwse vioolbouwer Antonio Stradivarius kwam hier al hout halen voor zijn violen.
Van het hout van de Picea Abies in Val di Fiemme worden violen gemaakt
Hout met een pittig prijskaartje
Parkranger Giulio, pet, overhemd met versiering, bergschoenen en een serieuze pet met daaronder een lachend gezicht met blauwgrijze ogen, geeft uitleg over het muzikale hout en laat zien waar het opgeslagen ligt. De bomen groeien tussen 1500 en 2000 meter hoogte en de winters duren hier lang. Daardoor groeien de sparren langzaam en zijn ze compact. Dat maakt dat ze goed geluid resoneren. Muziekinstrumentmakers hebben goed geld over voor zo’n uniek plankje. Normaal hout uit de regio kost zo’n 500 euro per kubieke meter, dit hout brengt ongeveer 35.000 euro op.
Paneveggio Pale di San-Martino is een van de natuurparken in Trentino
Wandelen in Paneveggio
Niet ver van de opslagplaats ligt het Paneveggio visitor center. Daar krijg je uitleg over de planten, bomen en dieren in de regio. Dan is het tijd om het park zelf te gaan ontdekken. Een mooie wandeling loopt via een hangbrug over een waterval. Dat is goed voor een indrukwekkend geluid, dat water dat in etappes naar beneden komt denderen. Een andere optie is om vlak achter het centrum de trap naar beneden te nemen. Het pad leidt naar een hertenpark en een weide waar ezels staan.
Wandelen of mountainbiken in natuurpark Paneveggio Pale di San-Martino in Trentino
Een oud stationsgebouw bij natuurpark Paneveggio Pale di San-Martino in Trentino
Echte liefde in natuurpark Paneveggio Pale di San-Martino in Trentino
Verken Val di Fiemme
Val di Fiemme is 34 kilometer lang en de mensen die er wonen zijn verdeeld over 11 dorpen. Cavalese is de grootste en het is een pláátje. Er zijn pastelkleurige huizen, smalle straten die licht stijgen of dalen en hier en daar spot ik een muurschildering. Geen moderne graffiti maar werken die terug gaan tot de middeleeuwen. Net als enkele andere plaatsjes in de vallei is ook het centrum van Cavalese autovrij in de zomer.
Cavalese is een van de 11 dorpen in Val di Fiemme, Trentino
Mooie details op huizen in Cavalese, Val di Fiemme
Adem kunst: RespirArt
Maar, hoe mooi ook, in deze omgeving wil ik toch liever de natuur in. Bijvoorbeeld naar RespirArt, wat zoiets als Adem Kunst betekent. Dit hoogste kunstpark ter wereld ligt tussen 2000 en 2200 meter hoogte op de hellingen van een skigebied. Skiliften maken de wereld over het algemeen niet mooier. Vandaar dat kunstenaar Marco Nones iets terug wilde doen. Hij begon heel bescheiden met enkele landschapskunstwerken. Dat groeide uit tot een parcours van drie kilometer. Het pad leidt langs ongeveer 20 werken van Nones en andere kunstenaars van over de hele wereld. Het gebied is met de Agnello skilift vanuit Pampeago te bereiken, ook zomers. Dan zijn er ook geregeld concerten in het bergtheater.
Kunst in de natuur in Val di Fiemme: de Respirart route
Kunst ademen tijden het wandelen: Respirart
De UNESCO-bergen van Trentino
Dan verruil ik de groene, glooiende bergen van Val di Fiemme voor de stoere, grijze Dolomieten in Val Venegia. Onderweg passer ik de Port Buso dam. Dit is een machtig bouwwerk waar water opgeslagen wordt. En dan zie ik ze, de lichtgrijze Dolomieten. Eerder noemde iemand ze al het goud van Trentino. UNESCO zette ze op de World Heritage List. Dat is veelbelovend.
De Port Buso dam, een machtig bouwwerk voor het reguleren van water
Wandeln over de machtige Port Buso dam, trentino
Bloemenpracht bij de Forte Busodam, Trentino, Italie
Koeienbellen als achtergrondmuziek
Parkeren kan bij Pian dei Casoni aan de weg naar Passo Valles. Vandaar wandel ik via een sprookjesachtig bos en via een tweede parkeerplaats dieper de Val Venegia in. De vallei ligt in het noorden van Natural Park Paneveggio-Pale di San Martino.
Het geluid van koeienbellen is overweldigend. En dat geldt ook voor het uitzicht. Op de voorgrond sappig groen gras en een klaterend beekje, op de achtergrond de pieken van de Dolomieten. Het is als een natuurlijk amfitheater met iedere dag een andere voorstelling, afhankelijk van het weer en het jaargetijde maar ook afhankelijk van de aanwezige mensen en dieren.
Koeien in de wei in Val Venegia
Ezels voeren in Val Venegia in Trentino, Italie
Trentino, de ‘botanische berg’
Een meanderend pad leidt langzaam naar een iets hoger gelegen berghut. De berglucht is fris en aangenaam tegelijk: koel dankzij de hoogte van 1824 meter zoals op de gevel van Malga Venegiota di Tonadico te lezen staat en aangenaam dankzij een doorbrekend zonnetje. Ik bestel een Sambuco nero, de huisgemaakte limonade van vlierbesbloesem. Heerlijk fris. Wat een plek. Van hier kun je nog verder lopen rondom de voet van de indrukwekkende Pale di San Martino.
Hiken in een decor dat nooit verveeld, Val Venegia, Trentino
Dat kan ook, de vallei Val Venegia (Trentino) per fiets verkennen
Onderweg bewonder je onder meer de pieken Mulaz, Focobon, Bureloni, Cima della Vezzana en Cimon della Pala, de meeste hoger dan 3000 meter. De tocht kost ongeveer vierenhalf uur. En als die tijd loop je in een soort natuurlijke botanische tuin met meer dan 500 plantensoorten. De vele bergbloemen vormen een kleurig tapijt. Het rondje eindigt bij een andere hut, de Malga Venegia. Wat een perfecte locatie voor een lunch met lokale specialiteiten. Polenta, tosèla kaas en porcini (paddenstoelen). Heerlijk en voedzaam. Fijn na enkele uren wandelen.
Rustpauze bij Malga Venegiota di Tonadico in Val Venegia, Trentino
Lunchen bij Malga Venegia in Val Venegia (Trentino)
Inspannend of ontspannend: Rosetta
Over hoogtepunten gesproken. Het is letterlijk het hoogste punt dat ik bereik deze reis. Maar ook wat beleving betreft kan voor mij niets tippen aan Rosetta. Zoals vaak in Trentino is er de keuze tussen inspannend en ontspannend. Moeilijk betekent van San Martino di Castrozza wandelen de berg op. De makkelijke optie betekent de lift nemen naar Colverde en vandaar de tweede lift naar Rosetta. Een derde optie is vanaf Colverde omhoog lopen, voor wie kiest voor een beetje zelf doen en een beetje gemak.
Het Pale Plateau is ook zomers met een skilift te bereiken
Ongerepte natuur op het Wandelen naar Refugio Rosetta op het Altopiano delle Pale in Trentino
Vele trekking en wandelpaden op het Pale Plateau in Trentino, Italie
Waanzinnig mooi, dat Pale plateau
Afijn, in alle gevallen kom je op 2700 meter op het Altopiano delle Pale ofwel het Pale plateau. Het lijkt een andere wereld. Grijze rotsen en puntige pieken zover je kunt kijken. Maar er zijn ook fragiele bloemetjes die stoer stand houden tussen de stenen die weinig meegeven. Dit zijn de Dolomieten op z’n mooist. Bij de lift zijn even veel wandelaars. Als eendjes lopen we achter elkaar richting Rifugio Rosetta waarna de wandelaars uitwaaieren over de bergpaden. Deze schuilplaats voor bergwandelaars en –beklimmers trotseert hier al sinds 1889 de elementen. Alhoewel de hut tijdens beide wereldoorlogen vrijwel compleet verwoest werd, is werd er toch steeds op dezelfde plek een nieuw onderkomen gebouwd. Voor 25 euro overnacht je er op een slaapzaal, voor 53 euro krijg je er een ontbijt en een diner bij.
Buona notte!
De tere natuur op het Pale plateau in Trentino, Italie
Wandelen naar Refugio Rosetta op het Pale plateau in Trentino
Refugio Rosetto op het Pale Plateau, Trentino, Italie
