Mijn rondreis door het Italiaanse Molise gaat vanaf kustplaats Termoli het binnenland in. Stranden maken plaats voor wijngaarden, (besneeuwde) bergtoppen en knusse bergdorpen. In dit bijna verlaten deel van Italië zijn leegstaande huizen en zelfs een molen omgebouwd tot bijzondere hotels.
Castel del Giudice met hotel Borgotufi op een van de bergtoppen in Molise
Zodra ik het strand van Termoli en de Adriatische Zee de rug toekeer, verschijnen er wijngaarden in het glooiende landschap. Dan plotseling een groot meer, Riserva Naturale Regionale Lago di Serranella, met de besneeuwde pico de Majella in de achtergrond. En weer iets verder ben ik omringd door de bergen van Parco Nazionale della Majella, een van de natuurparken van Molise. Zandkleurige dorpjes zijn tegen de berghellingen geplakt en her en der staan enkele huisjes op de toppen van spitse bergen. Veel verkeer is er niet. Evenmin als grotere dorpen. Je moet hier tijdig tanken, bedenk ik me.
Het glooiende landschap van Molise, Italië
Hotel Borgotufi in Castel del Giudice
Mijn doel van de dag is hotel Borgotufi in Castel del Giudice. Het bijzondere van dit hotel is dat het een albergo diffuso is, waarbij de kamers verspreid door het dorp liggen. Molise is een van die Italiaanse regio’s die te maken heeft met leegloop. Vele huizen en andere gebouwen blijven onbewoond achter. Die vormen de basis voor hotel Borgotufi in Castel di Giudice. Veel van de huidige hotelkamers waren vroeger stallen. Ze liggen verspreid door het bergdorpje. De gemeente, inwoners en een investeerder zijn samen eigenaar van het hotel. En dus is de betrokkenheid groot. De liefde voor hun regio zie je terug in de sfeervolle kamers. En niet onbelangrijk, dankzij de renovaties zijn alle hotelhuisjes aardbeving-proof.
Een nieuwe dag in hotel Borgotufi in Castel del Giudice
Ochtendwandeling in Castel di Giudice
Het was donker toen ik arriveerde en genoot van een heerlijk diner met veel producten uit de regio. Dus sta ik ’s morgens bijtijds op om rond zonsopgang het dorp rond te lopen. Hogerop zie ik een kerktoren, dat is mijn doel deze wandeling. En dat blijkt nog best een opgave met kronkelige straatjes die vaak niet de kant opbuigen die ik verwacht/hoop en steegjes die enkel doodlopen. Vaak wel met een waanzinnig uitzicht op de omliggende bergen. De rust en stilte zijn verslavend. Je zou niet zeggen dat er in dit dorp ook nog 300 mensen wonen. Als de zon boven de bergen rijst en door de wolken piept, is het droomplaatje compleet.
De straatjes rondom hotel Borgotufi in Castel del Giudice
Een religieus beeldje is nooit ver weg in het katholieke Italië
Biologisch ontbijtje
De ambities eindigen niet bij de realisering van het hotel. Er wordt nog volop gerenoveerd. Meer kamers komen er maar ook een bar en enkele winkeltjes waar lokale producten te koop zullen zijn. Enkele daarvan proef ik bij het ontbijt. De appelsap van biologische appels uit eigen appelboomgaarden is heerlijk dik en smaakvol. Dat geldt ook voor de gewone appels die op het ontbijtbuffet liggen. Ze hebben inmiddels 13 soorten appels in de boomgaarden. En er zijn nog volop testvelden met andere lokale soorten. En die appels zullen ze nodig hebben want er zijn vergevorderde plannen om appels te gebruiken voor een micro-bierbrouwerij.
In de boomgaarden rond BorgoTufi Castel del Guidice groeien vele soorten appels
Activiteiten in Molise
Wanneer je Molise ook bezoekt, er zijn altijd activiteiten om uit te kiezen. ’s Zomers kun je er wandelen in natuurparken, raften en mountainbiken. Wie zin heeft kan tijdens een workshop typisch Italiaanse gerechten leren koken. ’s Winters kun je 30 minuten rijden verderop in het Abruzzo National park (de Abruzzen) wintersporten. Skiën, langlaufen, winterwandelen, het is allemaal mogelijk. Moleasy, een samenwerkingsverband van vijf hotels in de regio, organiseert op verzoek een op maat gemaakte reis met een door jou gekozen thema waarbij je logeert in een of enkele van de hotels.
’s Zomers wandelen in de bergen, ’s winters kun je wintersporten.
Altilia, Romeinse ruïnes
Dwars door Molise lopen 11 transumanza, de ‘groene gras-wegen’ die herders namen (en soms nog steeds gebruiken) om hun koeien en schapen van de hooglanden in Abruzzo naar de lager gelegen delen van Puglia te brengen, en vice versa. Langs de route ligt Altilia, een archeologische vindplaats in Molise. Romeinen en Samnieten voerden in deze regio pittige gevechten. Uiteindelijk wonnen de Romeinen en de overblijfselen van één van hun steden is in Altilia te zien. Ik arriveer vroeg, het hek gaat net open. In alle rust geniet ik van de oude toegangspoorten, het theater, de plek waar de markt was en meer. De ochtendmist maakt de plek extra sfeervol. Latere bewoners hebben her en der op de ruïnes een huis gebouwd. Mooi wel dat die niet weggehaald zijn. Het is leuk te zien hoe mensen eeuwen later gebruik maakten van wat hun voorgangers hebben neergezet.
Een mysterieuze mist maakt Altilia nog specialer
Zodra de hekken opengaan, lopen we Altilia in
Altilia, Romeinse ruïnes
Altilia, een van de Romeinse vindplaatsen in Molise
Albergo diffuso: La Piana dei Mulini
Niet ver van Altilia ligt alweer een albergo diffuso: La Piana dei Mulini. Het is een voormalige watermolen langs de Biferno rivier. Ook deze molen ligt langs de transumanza paden. Ooit werd er wol geverfd van de geschoren schapen die passeerden. Wat hier nog steeds volop te vinden is, is de witte truffel. Michele di Rienzo laat samen met zijn truffelhond Stella zien hoe dat zoeken in z’n werk gaat. Na een opleiding van zes maanden is Stella een volleerde truffelzoeker. In enkele minuten wijst ze een plek aan. Het is een klein truffeltje maar zelfs die zou al zo’n 36 euro opbrengen. Doe mij ook zo’n hond. Stella krijgt een snackje als beloning, wij eten ’s avonds heerlijke pasta met truffel. Michele vertelt dat maar liefst 60% van de witte truffel die wereldwijd gevonden wordt uit Molise komt. Zo’n 6000 truffel hunters verdienen er een leuk zakcentje mee.
60% van de witte truffel wordt gevonden in Molise
Biologische boerderij
Mijn enorme kamer in de molen is minimalistisch ingericht. Iets té misschien basic, zo’n omgeving verdient een knusser interieur. Het restaurant is gelukkig een stuk gezelliger. En het eten uit de regio verrukkelijk. Natuurlijk inclusief truffel, die in royale hoeveelheden gebruikt wordt. Ik raak in gesprek met Nicola en Michele, twee jonge mensen met een idealistische droom. Na hun studie kwamen zij terug naar Molise waar ze nu hun eigen boerenbedrijf ALBA runnen. Ze maken schapen- en geitenkaas, verbouwen biologisch graan en biologische bonen. Het fruit voor hun jams plukken ze in het wild. En ze maken fantastische olijfolie. Alles op de boerderij wordt gebruikt en eventueel hergebruikt. Het resultaat is dat ze geen energie gebruiken maar opwekken.
Nicola laat de kazen zien die zij en Michele maken
Kabbelende rivieren en een Romeinse brug
Na een lange, gezellige avond word ik de volgende ochtend toch weer vroeg wakker. Ik hoor het water van de molen klateren en wil nog wat van de omgeving zien. Als je naar de rivier loopt en dan rechtsaf gaat, kom je bij de ruïnes van een Romeinse brug, vertelde iemand van het personeel de vorige avond. Door de mist wandel ik die kant op. Ook nu weer houdt een hond me gezelschap. Alsof ie de weg wil wijzen. Zodra de brug in zicht is, verdwijnt hij in de mist.
Een Romeinse brug bij albergo diffuso La Piana dei Mulini
Nog eenmaal authentiek Molise
Het is een veel misbruikte uitdrukking, maar Molise is echt authentiek. Er zijn wijngaarden, olijfbomen, herders die al trekkend met hun kuddes groene, onverharde wegen vormen, bergen, kastelen en Middeleeuwse stadjes. En natuurlijk fantastische wijnen en volop biologische groente en fruit.
Dat de 21ste eeuw soms ver weg lijkt, merk ik zeker in het dorp Roccapipirozza. In 1320 werd hier een kasteel met een toren gebouwd. Daaromheen kwamen steeds meer huizen, stallen, kerken en andere gebouwen. In de jaren ’60 van de vorige eeuw was Roccapipirozza een levendig dorp met zo’n 1000 inwoners. Nu wonen er nog maar 70 mensen en begint het verval z’n sporen na te laten. Maar niet voor lang meer. De eigenaar van mijn laatste hotel heeft wilde plannen met het dorp. Daarvoor moet ik later terug.
Het dorp Roccapipirozza Alta in Molise, Italië
Er wonen nog maar enkele tientallen mensen in Roccapipirozza
Een detail van een huis in Roccapipirozza, Molise
Le Sette Querce, de 7 eiken
Maar niet ver van het dorp is nu al een prachtige plek: Le Sette Querce, ofwel: de zeven eiken. Rocco Peluso en zijn broer Vincenzo groeiden op in Sesto Campano, een dorp op 750 meter boven zeespiegel. Ze gingen studeren en zagen dat hun geboortedorp langzaamaan leegliep. Achttien jaar geleden ontstond het idee de vervallen huisjes te renoveren en om te toveren in hotelkamers. Het dorpje ligt fantastisch middenin de natuur met glooiende heuvels. Als je ergens kunt onthaasten en je hoofd kunt leegmaken is het hier. Opnieuw maak ik ik ’s morgens vroeg een wandeling. Ditmaal vergezeld door de 13 ezels die hier heerlijk vrij rondlopen in de bergen. ’s Avonds komen ze altijd terug omdat ze dan extra gevoerd worden.
De omgeving van Roccapipirozza en Sesto Campano
Ezels hebben heerlijk de ruimte bij hotel Le Sette Querce
De ezels komen je ’s morgens zelfs begroeten bij je huisje
Genieten van de natuur en de rust bij Le Sette Querce
De grond bij Le Sette Querce is blijkbaar erg vruchtbaar, deze pompoen is echt enorm
De bejaarde moeder van Rocco werkt nog iedere dag mee op de boerderij
Pizza en wijn, wat wil je nog meer?
Na enkele dagen weet ik dat de inwoners van Molise trotse mensen zijn. Trots op hun regio, de natuur, de dorpen en hun eten en drinken. Verschillende fantastische wijnen stonden er al op tafel. Ik ben verslaafd aan de rode Tintilia wijnen, die enkel in Molise gemaakt worden. De beste wijn uit Molise zou die van wijnhuis di Majo Norante zijn, vlakbij de kust. Deze wordt verkocht bij Harrod’s en staat op de kaart bij alle goede enoteca’s in Europese grote steden. Maar nu is het tijd om olijfolie te proeven, gevolgd door een lesje pizza maken. Na het pizza-diner wordt gevraagd of we naar buiten willen komen. En groot kampvuur brandt, en voor iedereen zijn er vers gepofte kastanjes. Het eten, de natuur, de dorpjes en de gastvrijheid, ik ga het missen als ik weer thuis ben.
Pizza bij Le Sette Querce in Molise
En na het eten gepofte kastanjes bij een kampvuur
Eigenaar Rocco in het museum-huisjes dat nog helemaal authentiek ingericht is
Kaas van de boerderij, gemaakt door de moeder van Rocco
Nationaal Park Lauwersmeer is één van de stops tijdens mijn rondreis langs de Waddenkust. Dat tripje begon in Groningen en gaat verder in Friesland.
“Nederlanders willen controle houden over water. Dat is niet iets van de laatste jaren maar dat doen we al sinds de inpoldering.” Ik sta bij het Lauwersmeer waar boswachter Jan Willems uitleg geeft met behulp van een kaart. “De Lauwerszee was deel van Waddenzee. Tot er een dijk gebouwd werd.”
De boswachter van Nationaal Park Lauwersmeer geeft uitleg
Nationaal Park Lauwersmeer
De noodzaak voor zo’n dijk bleek na de Watersnoodramp in 1953 waarbij 1836 mensen verdronken. Er werd voor heel Nederland een Deltaplan opgesteld en overal kwamen dijken waarachter het veilig wonen is. Jan: “Er was nog wat gedoe tussen Groningen en Friesland over waar de dijk moest komen. Nu delen Friesland en Groningen dit bijzondere natuurgebied. Na aanleg van de dijk werd het zoute zeewater water heel snel zoeter en er begon van alles te groeien op de zandbanken.”
Dat was overigens niet het plan, want zoveel begroeiing is niet goed voor de aanwezige vogels. Maar ja de natuur doet wat ze wil. Nu zorgen 550 Schotse hooglanders en 350 konik paarden dat de nieuwe aanwas binnen de perken blijft. In de zomer krijgen ze hulp van kuddes gewone koeien.
Konikpaarden houden het landschap in bedwang
Op pad in een vintage jeep
Ik ontmoet Jan bij het activiteitencentrum van het Nationaal Park Lauwersmeer. We springen in een vintage Landrover van ruim 50 jaar oud en stuiteren het natuurgebied in. Het begrip schokbreker bestond een halve eeuw geleden vast nog niet. We passeren het Land van juffrouw Ali met zoute grond waarop veel bijzondere planten groeien zoals orchideeën. Als je hier eind mei, begin juni bent, rijd je door een fleurige bloemenzee, leer ik. De bijzondere bloemen groeien ook op de gratis toegankelijke stranden van gras. Die moeten gemaaid worden, maar altijd om de orchideeën heen.
Met een jeep Nationaal Park Lauwersmeer verkennen
McDonalds voor vogels
Dan parkeert Jan de jeep tussen de struiken, voor een koffie met koek-stop. Maar we zijn niet de enige die er eten en drinken. Nationaal Park Lauwersmeer is als een McDonalds voor alles wat vliegt. Rondtrekkende vogels eten bijvoorbeeld veel duindoornbessen.
Zo’n jeeptocht is heerlijk, maar zelf het natuurgebied intrekken kan ook. Er zijn verschillende wandelingen en fietsroutes uitgezet. Je kunt zelfs helemaal om het meer heen fietsen, een toertje van 43 kilometer. Ook in het donker is het natuurgebied een aanrader. Lauwersmeer is een van de officiële blackspots van Nederland. Bij gebrek aan kunstmatig licht in de wijde omgeving, zie je de sterren veel helderder. Er is een speciale toren gebouwd waar je in alle rust de hemel kunt bewonderen.
Koffie met koek-stop bij het Lauwersmeer
Vanaf deze toren kun je ’s avonds sterren kijken
Vegan bij restaurant ‘t Ailand
Maar ik ben overdag in het gebied. En buitenlucht maakt hongerig. Dat wordt dus lunchen bij ’t Ailand in de haven van Lauwersoog, aan de Friese kant van het Lauwersmeer. Het restaurant wordt gerund door Barbara en Jan Geertsema. Barbara was ooit vegetariër maar nu gaat ze toch van maandag t/m donderdag het wad op om te vissen. En ze eet die vangst ook. Het restaurant ontstond per ongeluk. Aanvankelijk was het een ontmoetingsplek waar mensen even koffie dronken en wat kletsten. Maar al snel bleven mensen langer zitten, en wilden ze ook iets te eten. Tussen het vissen door werden drie garageboxen zonder ramen omgebouwd tot de knusse plek die ’t Ailand nu is. Ik eet er heerlijk vegan tempeh, hummus met zeewier, brood met zeewier en een groentesoep. Want ja, de kok draait zijn hand niet om voor plantaardige gerechten.
Uitkijken over het water bij restaurant ’t Ailand
Milieuvriendelijke excursies
Restaurant ’t Ailand is geopend van vr t/m zo van 11.00 tot 19.00 uur. En, heel leuk, je kunt er ook op plasticsafari met een rubberboot. Lekker diervriendelijk ‘vissen’ en nog goed voor het milieu ook.
IJs van Zuco in Dokkum
Dan verlaat ik Groningen en ga verder op onderzoek in buur-provincie Friesland. Ik heb helaas geen tijd om Dokkum uitgebreid te verkennen. Maar natuurlijk is er altijd tijd voor ijs, vegan ijs welteverstaan. Bij Zuco hebben ze ook dierlijk ijs van melk van hun eigen coöperatie maar standaard heb je ook keuze uit enkele veganistische smaken. En man o man, wat zijn die lekker. Dokkum gaat op de lijst voor een tweede bezoek in de zomer. De koffie die ze er schenken is trouwens ook een aanrader.
Mooi plaatsje, dat Dokkum, die gaat op mijn bucketlist
Zuco in Dokkum is ook de plek voor een goede espresso
Vegan ijs eten bij Zuco in Dokkum
Culinaire topper in Harlingen
Ruim op tijd voor het diner check ik in in mijn hotel voor één nacht in Harlingen, met de toepasselijke naam Hotel Harlingen. Mooi centraal gelegen in het winkelgebied. En op loopafstand van het restaurant voor het diner, ’t Havenmantsje. Wow, dat is een avond lang genieten van een perfect 100% plantaardig menu. Dit is Mischelinsterrenkwaliteit voor een betaalbare prijs. Van het toetje met onder meer mandarijnsorbet en kokos tom kai krijg ik bijna tranen in mijn ogen, zo lekker. En dat terwijl ik eigenlijk bijna standaard desserts afsla omdat ik hartig nu eenmaal lekkerder vind.
Restaurant ’t Havenmantsje in Harlingen bij daglicht
Een Michelinster waard, restaurant ’t Havenmantsje in Harlingen
Dineren in restaurant ’t Havenmantsje in Harlingen
In het volgende deel verken ik Harlingen verder. En reis ik door naar Noord-Holland. Mijn reis begon in Groningen waar ik kennis maakte met de natuur en de ziltige zaligheden van de Waddenkust.
Café ’t Zielhoes waar Bob Dylan koffie dronk
De Waddenkust is een bijzonder stukje Nederland: ze verbindt drie provincies, de Waddenzee is nooit ver weg. Ik maakte een roadtrip langs Groningen, Friesland en Noord-Holland. En zag veel natuur plus her en der een stad(je) voor de afwisseling. Bovendien blijkt de Waddenkust een soort openlucht supermarkt. Deel 1 van mijn rondreis langs de Waddenkust.
Rondreis langs de Waddenkust, natuur met UNESCO-vermelding
In het hoge noorden in Groningen
Mijn ontdekkingsreis langs de Waddenkust begint in Groningen. Als de provincie in het nieuws is, dan gaat het vaak over de gaswinning en bijkomende problemen. Maar gelukkig blijkt er ook veel positiefs over Groningen te melden. Het eten bij restaurant Prinsenhof in de stad Groningen bijvoorbeeld. Sinds ik vegan eet, stuit ik nog weleens op problemen. Maar de kok van Prinsenhof blijkt er totaal geen probleem mee te hebben een voortreffelijk plantaardige menu te bereiden. Ik eet een heerlijke Aziatische soep, smaakvolle groenten met onder meer zoete aardappel en toe fijne vegan friandises. Een aanrader voor veganisten dit restaurant. Het is trouwens ook een fijn hotel.
Restaurant Prinsenhof in de stad Groningen
Heerlijk vegan eten in restaurant Prinsenhof
Roadtrip Waddenkust
Naar Groningen kon ik nog met de trein, voor de rest van mijn rondreis langs de Waddenkust is een auto echt nodig. Wil je milieubewust reizen, huur dan een elektrische auto. Mijn eerste stop is de zeedijk van Noordpolderzijl, het noordelijkste stukje van het Groningse vasteland. Het bruine café ’t Zielhoes in de voormalige sluiswachterswoning is verrukkelijk traditioneel met tapijtjes op de tafels. Een perfecte plek voor een beker warme chocolademelk na een herfst- of winterwandeling over de zeedijk. Bob Dylan bezocht het ‘t Zielhoes ooit. Auteur Herman Sandman ontdekte dat de zanger er aan de bar een kop koffie gedronken had. Dylan fietste blijkbaar graag in Noord-Groningen. Sandman stuurde de musicus een mail en deze bevestigde het verhaal, inclusief details.
Café ’t Zielhoes waar Bob Dylan koffie dronk
Een echt oud bruin café, ’t Zielhoes in Noordpolderzijl
Noordpolderzijl in Groningen
De sluis is tegenwoordig gesloten maar vormt wel een mooi vertrek- en aankomstpunt voor wadloopwandelingen. Aan de zeekant van de dijk ligt een kleine haven die alleen met vloed bereikbaar is. Ben je hier rond eb dan zie je vrijwel alleen maar modder. Op de kwelders groeit onder meer zeekraal en dat mag je ook plukken voor eigen gebruik. Ik krijg gelijk weer trek. De kwelders blijken niet alleen een natuurlijke supermarkt voor mensen maar ook voor vogels. Ze komen hier op doorreis naar het zuiden of het noorden even bijtanken. Hier blijkt ook hoe dichtbij Duitsland is. Rechts in de verte zie ik het Duitse Waddeneiland Borkum.
De dijk bij Noordpolderzijl is startpunt van wadwandelingen
De Waddenzee is UNESCO Werelderfgoed
Wijn uit Nederland
Het zilte van de zee maakt dorstig. En wat lest er beter dorst dan wijn? Water waarschijnlijk maar wijn is wel de lekkerste optie. En zelfs in Groningen vind je wijngaarden, zoals Hof van ’t Hogeland waar de Groot Maarslag-wijnen vandaan komen. In 2013 plantte Elma Middel haar tuin vol met wijnranken. Het was niet haar eerste keuze. Ze wilde haar huis eigenlijk verkopen maar door de aardbevingen kwam er geen koper. Ze had op haar twee ha grond altijd paarden lopen maar die had ze al verkocht. En daarmee opnieuw beginnen was geen optie. En dus staan er nu lange rijen met Solaris en Johanniter druiven. Solaris kun je in september oogsten, de Johanniter goed een maand later. De Groot Maarslag-wijnen blijken beide witte droge wijnen met een alcoholpercentage van 12.5% en een lekker zuurtje.
In de zomer en het najaar hangen hier trossen biologische druiven
Volledig biologische wijnen
De grond onder deze Groningse wijngaard bevat veel calcium en zelfs een beetje zout. Misschien heb we daarom ook geen schimmels, overpeinst Elma. Er is geen organic label maar de wijn wordt wel op biologische wijze gemaakt. Na het oogsten gaan de druiven naar Twente waar bij Neerlands Wijnmakerij de wijnen worden gemaakt. Wil je deze wijn proeven, dan moet je naar het Hof van ’t Hogeland of een van de restaurants waar deze wijnen geschonken worden. De productie is klein en Elma raakt de flessen makkelijk kwijt in de omgeving, dus elders in Nederland vind je ze niet. Beter ook want die kleine footprint hoort ook bij de romantiek van een kleine wijngaard.
Groot Maarslag wijn van wijngaard Hof van ’t Hogeland in Groningen
Abraham’s Mosterdmakerij
Sinds mijn bezoek aan de Waddenkust weet ik ook waar Abraham de mosterd haalt. Namelijk in Eenrum bij Abraham’s Mosterdmakerij. Dit ambachtelijke fabriekje is ook een museum en je kunt er gratis rondkijken of een rondleiding volgen (rondleidingen alleen in het weekend om 14.30 uur). Ik leer er bijvoorbeeld dat mosterd na het openen van het potje heel snel veel van de scherpte verliest. Er worden in de fabriek verschillende soorten mosterd gemaakt. Maar Abrahams biologische mosterd wordt tegenwoordig weer gemaakt van zwart mosterdzaad uit Groningen. In het restaurant kun je verschillende gerechten met mosterd proeven.
Abraham’s Mosterdmakerij in Eenrum, waar ook biologische mosterd gemaakt wordt
Slapen in een bedstee
Marenland in Winsum is het hotel voor de eerste nacht. Sinds enige tijd is er bij deze camping ook een bedstee-hotel. Even terug naar vroeger dus maar wel op een hippe manier. De kamers hebben een lichte, Scandinavische uitstraling. Mijn kamer voor deze nacht is nummer vier, en dat blijkt de familiekamer met twee bedstedes én een slaapbank twee bedstedes én een slaapbank. Knus hoor, slapen in een bedstee, maar als je er een deelt met je lief, is het voor degene die achteraan ligt wel lastig om ’s nachts uit de bedstee te kruipen. Marenland heeft ook een restaurant in een mooie, aangebouwde kas waar je ’s morgens heerlijk ontbijt.
Slapen in een bedstee bij hotel Marenland in Winsum
Ontbijten bij hotel Marenland in Winsum
Waddenkust, knus stukje Nederland
De ligging van hotel/camping Marenland is heel gunstig. Het treinstation van Winsum ligt op 12 minuten loopafstand. Vandaar vertrekt de trein naar onder meer Groningen. Vlakbij het hotel vertrekt ook de bus naar Pieterburen, voor een gezonde dosis zeehondjes. Maar ik volg in alle vroegte het schelpenpad langs het Winsumerdiep. Na ongeveer 300 meter sta ik in het centrum van het lieflijke Winsum. Aan de overkant van het water ligt de wijk Obergum, dat deel uitmaakt van Winsum maar soms ook als apart dorp bestempeld wordt. Hier ligt prachtig in het groen de hervormde kerk Obergum. Wat een knus stukje Nederland.
Ik volg in alle vroegte het schelpenpad langs het Winsumerdiep
De hervormde kerk Obergum in Winsum
Huizen bij de Obergum kerk in Winsum
Binnenkort deel 2 van mijn road trip Waddenkust
MEER BLOGS
Meer weten over een eerder bezoek aan noordelijk Nederland? Lees hier alles over mijn stedentrip Groningen.
Of zak een stukje af en ga naar Flevoland waar ik drie bijzondere wandelingen maakte.
Dwaalgasten van Karin van der Molen
De herfst is de mooiste tijd van het jaar om het Zuid-Belgische La Gaume te bezoeken. Prachtig hoe de bladeren geelgoud en vurig rood kleuren. Een fijn decor voor de statige kloosters en knusse dorpen. Dit zijn de hotspots en bezienswaardigheden
De herfst is een prachtige periode voor een roadtrip la Gaume te bezoeken.
Het microklimaat zorgt voor weinig regen, veel zon en aangename temperaturen, de nabijheid van Frankrijk en Luxemburg voor een bijzondere potpourri, lees ik geregeld als ik mijn reis naar het Belgische La Gaume voorbereid. Dat is een goed vooruitzicht!
Biologische boodschappen
Oké, ik smokkel een beetje. Net voor ik La Gaume bereik, maak ik een korte stop in Anlier en Habay-la-Neuve. In Anlier namelijk ligt La Fée Verte, een bijzonder winkeltje met lokale en biologische producten. Astrid Risso uit Bretagne en haar man Régis uit Nice kwamen enkele jaren geleden richting de Gaume-streek. Hun eerste stop op weg naar het noorden was Luxemburg maar ook daar vonden ze niet wat ze zochten: leuke mensen met interesse in (lokaal geproduceerde) biologische producten. Dat lukte wel in Anlier.
Biologisch winkelen bij La Fee Verte
Hotspot: de groene fee
Hier creëerden ze een ontmoetingspunt voor gelijkgestemden met hun winkel La Fée Verte. Even boodschappen doen kan zomaar drie uur duren omdat mensen in het kleine barretje of op het terras achter de winkel onder het genot van een kopje koffie of thee blijven kletsen. “Zoiets hadden we in Frankrijk nooit kunnen realiseren. De mensen in deze streek zijn warmer, socialer en vriendelijker dan in Frankrijk”, is de overtuiging van Astrid. In de winkel, een ketting van kleine ruimtes, worden de producten met liefde gepresenteerd. Druk is het er, uit de verre omstreken komen mensen inkopen doen.
Bonbons met wasabi
Ook Jean van Le Chocolatier, met een prachtig winkeltje annex chocolade atelier in Habay-de-Neuve, is Franse import. In zijn stijlvol ingerichte bonbonzaak presenteert hij zijn zelfgemaakte chocoladecreaties. Bekende varianten met koffie of hazelnoten maar ook diepdonkere, glanzende pralines met wasabi, sesamzaad, gember, speculoos, komijn en galanga. In prachtige felroze boxjes worden ze als juweeltjes verkocht.
Bijzondere chocolade bij Chocolaterie Jean
Goed huwelijk: bier en chocolade
De twee soorten bier die hij verkoopt zijn speciaal voor hem gecreëerd, een uniek huwelijk tussen bier en chocolade. Het bier Jeanchrist I komt uit de brouwerij Rulles van Gregory Verhelst. Er worden bij brouwerij Rulles diverse soorten bier gebrouwen met speciale hop uit Amerika en water uit bronnen uit het nabijgelegen bos. Dat zorgt voor een unieke smaak die aanslaat.
Microbrouwerij La Rulles voor een Belgische biertje
Biertje drinken bij brouwerij Rulles in La Gaume
Bier op de boerenmarkt
De brouwerij won diverse prijzen en exporteert inmiddels naar o.m. Japan, de Verenigde Staten, Brazilië, Engeland en Noorwegen. De etiketten zijn ontworpen door PaliX, een kunstenaar uit de buurt. Het Rulles bier wordt enkel in flessen van 75 cl verkocht: om samen met vrienden te delen en te drinken. Dat wordt zeker gedaan bij de wekelijkse boerenmarkt op vrijdagavond in Han. De kraampjes met (lokale) biologische producten staan rondom lange picknicktafels waaraan bezoekers gretig aanschuiven.
Lekker eten op de markt van Han
Zonnig microklimaat
De omgeving wordt mooier en mooier als ik richting Virton rijd. “Kies de route via Montauban, niet ver van Buzenol,” was het advies van de burgemeester van Virton die ik op de markt in Han ontmoette, “daar zie je aan de rivier de restanten van oude hoogovens. Loop je de berg op, dan stuit je op nog veel oudere bewijzen van menselijke beschaving, namelijk van de Kelten, de Romeinen en de Middeleeuwen.” De belangrijkste vondsten zijn ondergebracht in een onbemand museum, ontworpen door de Belgisch-Poolse architect Constantin Brodzki die een soort etalage-kubussen ontwierp die half in de heuvels verdwijnen. Goeie tip van de burgemeester.
Herfstkleuren en ruïnes in Montauban
Een onbemand museum, ontworpen door de Belgisch-Poolse architect Constantin Brodzki
Een oude steen bij Montauban, la Gaume
Virton: historie in een notendop
Eenmaal in Virton duik ik eerst het Gaumse museum in waar de gehele historie van de streek ondergebracht is in een prachtig oud Recollectenklooster en een nieuwe vleugel. Van opgravingen uit de oudheid, een slaap-, woonkamer en keuken uit recenter verleden tot kunst van schilders van eind vorige en deze eeuw. De historie in een notendop. Nog net voor het donker wordt, klop ik aan bij een van de wijngaarden die de Gaume rijk is, Domaine Du Poirier du Loup in wat met stip het mooiste dorp van de streek is: Torgny. Dankzij het microklimaat dat in dit stukje Wallonië heerst, gedijen druiven goed en worden er diverse soorten Belgische wijn geproduceerd. Als ik er een mag aanraden dan is het de pétillant de Torgny, een goed droge champenoise van chardonnay-druiven met een fijn bubbeltje.
Het Gaume museum
De klokkentoren bij het Gaume museum
Kalkstenen huizen langs hellende straten
Torgny, het meest zuidelijke nederzetting van België, bewijst maar eens waar een klein plaatsje groot in kan zijn. Het is uitgeroepen tot een van de mooiste dorpen van Wallonië. Waarom blijkt direct. Huizen, hoeves en het oude klooster van lichtgele kalksteen bedekt met kanaaldakpannen, de luiken in pasteltinten geverfd, staan langs de hellende straten. Voor de nacht boekte ik een kamer bij L’Empreinte du Temps, met diverse stijlvol ingerichte kamers.
Torgny is uitgeroepen tot een van de mooiste dorpen van Wallonië
Pompoenen bij de deuren in Torgny
De zonsondergang in Torgny kleurt de kerken warmgeel
Rijpe druiventrossen in Torgny, La Gaume
Orval en het echte trapistenbier
Dwars door het boerenlandschap, gadegeslagen door blonde koeien, gaat mijn rondreis door La Gaume verder richting de ruïnes van het kasteel van Montquintin.
Koeien in de wei in La Gaume, België
Extra tussenstop, de ruïnes van Montquintin
Zelfs de ruïnes van Montquintin zijn nog indrukwekkend
De ruïnes van Montquintin zijn een van de bezienswaardigheden van la Gaume
Vervolgens meander ik via een kleine omweg door Frankrijk en de stad Montmédy en indrukwekkende vestingwerken die stoer boven de stad uitrijzen naar Orval. De historie hier gaat terug tot twee eeuwen voor onze jaartelling. Grootste trekpleister van Orval is tegenwoordig de Abdij, bewoond door Cisterciënzer monniken.
Orval in herfstkleuren
De abdij van Orval
Het gebouw is groots en meeslepend. En relatief nieuw. Tijdens de Franse revolutie werd het oude klooster vernield, in 1926 herrees het uit de as. Vandaar bijvoorbeeld de art deco details. De ruïnes van oudere gebouwen zijn nu te bezoeken. Ook indrukwekkend. Om de herbouw te bekostigen werd een brouwerij opgericht. Hier komt nog altijd het Orval bier vandaan. Er zijn slechts zeven Trappistenbrouwerijen in de wereld want bier mag alleen trappistenbier heten als het gemaakt wordt in een abdij, onder toezicht van Cisterciënzer monniken en de opbrengst moet gebruikt worden voor sociale werken of de broedergemeenschap. Een blokje kaas bij het biertje? Ook dat wordt hier gemaakt, met melk van echte Gaumse koeien.
De ruïnes van de oude cisterciënzerabdij van Orval
De Abbaye van Orval in Wallonië
Een must see bezienswaardigheid: Orval
Net als in Versailles
Een witte labrador op leeftijd waggelt me goedmoedig tegemoet zodra ik via een poort met muurschilderingen de tuin van Chateau du Pont d’Oye binnen wandel. Het zachtgele kasteel schittert in de late herfstzon, de luiken fris wit geverfd. De trap kraakt huiselijk als ik naar mijn kamer loop. Ik gooi de ramen open en geniet van de frisse lucht, het uitzicht over de tuin en het geluid van de kabbelende beek daarachter.
Hotel Chateau du Pont d’Oye is een heerlijke overnachtingsplek
Flamboyante markiezin
Het is de metaalnijverheid die voor grote welvaart zorgde in de regio. In 1644 liet een van de invloedrijke dames een kasteel bouwen dat later onder meer bewoond werd door Louise de Lambertye, de flamboyante markiezin van Pont d’Oye. Even ervoer men in het gemoedelijke Gaume hoe de royalty en adel in Versailles leefden.
Begin vorige eeuw mocht de bekende auteur en politicus Pierre Nothomb het kasteel zijn thuis noemen. Zijn werkkamer is nog intact en op de eerste verdieping zijn de bibliotheek en een intiem kapelletje te bezichtigen.
Een oude werkplek van auteur en politicus Pierre Nothomb in Chateau du Pont d’Oye
Dineren bij het houtvuur
Na een korte wandeling rond het kasteel en de meertjes begint de avond in stijl met een aperitief geserveerd in een van de salons bij het aangenaam warme houtvuur. Ik heb de table d’hôtes geboekt en nestel me even later voor een van de grote ramen aan een mooi gedekte tafel met kandelaars, tafelzilver en glanzende. Vanzelfsprekend is alles wat op de borden komt afgestemd op het seizoen met onder meer pompoensoep en toe een smeuïge chocoladebombe met speculoos-ijs.
Dineren in restaurant la Bleue Maison
Dat van dat microklimaat klopt overigens, merk ik als ik de volgende dag naar huis rijd. Nog geen 20 minuten nadat ik in de auto (die heb je helaas wel nodig als je la Gaume bezoekt) gestapt ben, maakt de blauwe lucht plaats voor een mistig, grijs wolkendek. De drieënhalf uur rijden naar huis zie ik de zon niet meer.
La Gaume, Wallonië
Tip: uitstapje naar Arlon
Even behoefte aan een iets grotere stad? Arlon (of Aarlen) ligt net over de grens van de Gaumestreek, bijna tegen de grens met Luxemburg. Niemand kan om de 97 meter hoge neogotische St. Maartenskerk heen met voor de deur het beeld van Koning Albert I. De andere belangrijke kerk, de Sint Donaaskerk, bereik je via de koninklijke trappen. Dan sta je bovenop de citadel en heb je een rijk uitzicht over de stad en de wijde omgeving. Slenter verder door de autovrije winkelstraat of plof neer op een van de vele terrassen van Grand-Place. Wie zin heeft in een langere wandeling haalt bij het toeristenbureau de folder met de stadswandeling die onder meer langs de herinneringen aan de Gallo-Romeinse tijd voert.
Arlon is een mooie afsluiter van een rondreis door La Gaume
Stadswandeling rond de citdel in Arlon
Beeld in een van de kerken van Arlon
MEER BELGIË
Er zijn zoveel prachtige steden en streken in België dat een keuze maken moeilijk is. Minder bekend maar zeer de moeite waard is Mons (of Bergen) .
Of ga een weekendje weg naar Gent, een stedentrip naar deze vegan hoofdstad van Europa staat garant voor heerlijk eten en drinken.
Sneukelen tijdens je stedentrip Gent
Matera is een van de twee Culturele Hoofdsteden van 2019. De stad ligt in Basilicata, de regio tussen de teen en de hak van de voet van Italië. Een relatief onbekend gebied. Maar dat is aan het veranderen, op die lekker langzame, ietwat chaotische Italiaanse wijze.
De sassi zijn tegen de berghellingen aangeplakt
De eerste blik op sasso Barisano vanaf het uitzichtpunt op het Piazza Vittorio Veneto is indrukwekkend. Ik zie hoge hellingen vol kalkstenen huizen. Ze zijn zonder enige open ruimte op elkaar geplakt, lijkt het. Vergelijkingen komen boven. Een gatenkaas, een bijenkorf, luchtig opgeklopt eiwit met hier en daar een hoge (kerktoren)toef. Living on the edge wordt vrij letterlijk genomen in Matera. Slechts een smal pad scheidt de uit kalksteen gehakte grotwoningen van de diepte van het ravijn.
Een van de uitzichtpunten over de sassi van Matera
De eerste blik op sasso Barisano in Matera
Slenteren door steegjes
Eerder, tijdens het ontbijt bij mijn grothotel Le Dimore Dell’Idris, ontmoette ik Paola Saraceno. Ze is veehouder en woont buiten de stad maar kocht enkele jaren geleden ook een grotwoning in Matera. Net als vele anderen die de potentie zagen. Paola ziet de stad bijna dagelijks veranderen. Trendy en hippe plekken schieten als paddenstoelen uit de grond. Zo positief als iedereen nu over deze historische wijken praat, ze negatief was dat ruim een halve eeuw geleden.
De sassi vormen een fotogenieke achtergrone
Matera, de achilleshiel van Italië
Tot de jaren ’50 deelden de inwoners van Matera hun grotwoningen met hun dieren. Er was geen stromend water, geen elektriciteit, geen riool en geen andere moderne voorzieningen die voor de rest Italië al normaal geworden waren. Er heerste armoede, de kindersterfte was extreem hoog, er waren zelfs ziekten als malaria. Matera was de achilleshiel van Italië. Auteur Carlo Levi vestigde in 1945 de aandacht op de erbarmelijke leefomstandigheden in de sassi met zijn boek Christ stopped at Eboli. Men sprak er schande van dat in die tijd mensen nog zo leefden. Het was tijd een pagina om te slaan en een nieuwe weg te bewandelen. De regering verbood het wonen in de sassi. De meeste bewoners verhuisden in de jaren ’50 al dan niet vrijwillig naar huizen in het nieuwe, hoger gelegen stadsdeel. De sassi waren aan de elementen overgeleverd.
De vroege ochtendzon kleurt de sassi warmgeel
Het tweede leven van de sassi
Toch zijn het juist de grotwoningen die Matera nu weer op de kaart zetten. Ditmaal met een positieve vibe. De opleving begon voorzichtig in 1993 toen de sassi Unesco Werelderfgoed werden. En mede dankzij deze unieke leefcultuur is Matera nu Europese Culturele Hoofdstad 2019.
De enige manier om de sassi goed te verkennen is lopend. Rond zonsopgang dwaal ik door smalle steegjes, verken ik pleinen en geniet ik van uitzichtpunten. Ik daal af van de ene trap, beklim een volgende. Ik loop binnen bij grotkerkjes, bewonder kleine patio’s met miniterrasjes en enkele potten met planten. Er zijn vele bijzondere details op huizen en mooie doorkijkjes. Dit is een ontdekkingsreis door 9000 jaar geschiedenis. De zon kruipt hoger en hoger, de temperatuur loopt op en het steen van de huizen transformeert van warm geel naar koel wit.
Wandelen door de sassi in de vroege ochtenduren
Her en der vind je terrasjes, privé of behorend bij B&B of café
Sassi: niet shabby maar charmant
Ik heb geen idee meer waar ik ben in dit historische doolhof. Hier heeft Google maps even niets te zoeken. Gelukkig is er één centraal punt dat van vrijwel overal zichtbaar is. De kathedraal torent hoog uit boven sasso Barisano. Het is van buiten een vrij sober gebouw, maar van binnen een en al pracht en praal. Vanaf het Piazza Duomo daal ik weer vele treden af op weg naar het huis van Ortega. Deze Spaanse schilder woonde en werkte enkele jaren in Matera tijdens zijn ballingschap. Zijn huis en enkele bijzondere werken zijn tegenwoordig te bezoeken en te bezichtigen. Maar daarvoor moet je wel eerst een afspraak maken in een van de andere musea in Matera, het Musma, waar in verschillende grotwoningen hedendaagse kunst tentoongesteld wordt.
Zelfs Google maps raakt de weg kwijt in de sassi
Let op de details terwijl je door de straten slentert
Hippe adresjes in Matera
Meer 21ste eeuw is er in de bovenstad die tussen sasso Barisano en sasso Caveoso ligt. Vanaf de kathedraal leidt een winkelstraat naar Piazza Vittoria Veneto. Paola vertelde al dat ik in de Via Duomo unieke boetiekjes, stijlvolle winkels, fijne koffietentjes en leuke restaurants zou vinden. Tijd voor een sterke espresso op een van de trendy terrasjes.
Matera wordt steeds hipper en populairder
Om daarna op het Piazza Vittoria Veneto nog één keer in het verleden te duiken. Onder het prachtige plaveisel ligt namelijk de op een na grootste cisterne ter wereld: 16 meter diep, 50 meter lang. Een kathedraal voor water. Groot genoeg om 5 miljoen liter water op te slaan. Nu de sassi aangesloten zijn op stromend water is deze wateropslag niet meer nodig. Maar wat een prachtige herinnering aan de voltooid verleden tijd in deze unieke stad.
De oude cisternen, de ondergrondse wateropvang
Matera als Culturele Hoofdstad
Al die historie zorgt voor duizenden, tienduizenden herinneringen. Speciaal voor de Culturele Hoofdstad zijn er interviews gehouden met 300 inwoners over de plekken in de stad waaraan zij bijzondere herinneringen hebben. Samen zijn die tot een voorstelling gesmeed. Er is ook een soort emotionele plattegrond uitgeven waarop verhalen en plekken in de stad samenkomen.
Een van de kerken van Matera, pal naast een ravijn
Uitstapjes op een uur rijden van Matera
Craco is een spookstad, prachtig gelegen op een heuvel in Basilicata in het zuiden van Italië. Aan de steile kant van de heuvel lijkt het alsof de huizen uit de 400 meter hoge rotsen groeien. Aan de andere kant vloeien de huizen als romige slagroom van de heuvel af de groengele velden in. De Grieken waren de eerste bewoners, blijkt uit gevonden graftombes uit de 8ste eeuw v.Chr. Daarna kwamen en gingen diverse eigenaren en heersers. In de hoogtijdagen woonden er bijna 2600 mensen in het dorp. De geschiedenis van de stad is een aaneenschakeling van tegenslagen en ellende. Van pestuitbraken en aardverschuivingen tot overstromingen. De aardbeving in 1980 was de laatste druppel. Ook de laatste inwoners trokken weg en Craco werd een spookstad.
Nu wonen er enkel nog dieren in Craco, Basilicata
Met een gids door Craco
Nu kun je gewapend met helm tegen eventueel vallend gesteente samen met een gids ontdekken wat er over is van deze intrigerende stad want sinds 2010 is de stad een openluchtmuseum. Renovatiewerkzaamheden moeten voorkomen dat ook de laatste karkassen van huizen verdwijnen. Craco dient tegenwoordig ook geregeld als filmdecor. De film Christ stopped in Eboli was de eerste film die hier werd opgenomen. Vele films volgden.
Met helm op op excursie in spookdorp Craco, Basilicata
Uitzicht over de ruïnes van spookdorp Craco
-
Kleine Dolomieten van Lucane
Basilicata is met slechts 580.000 inwoners en een oppervlakte van ongeveer twee keer de provincie Noord-Brabant een zeer dun bevolkte regio van Italië. En dat betekent des te meer ruimte voor natuur. Midden in dat niemandsland liggen de dorpen Castelmezzano en Pietrapertosa, twee Borghi più belli d’Italia, omgeven door groene bergtoppen van het natuurpark waarin ze liggen. Boven het groen pieken grijze, rotsige bergtoppen waar dit gebied de naam Kleine Dolomieten van Lucane (Piccole Dolomiti Lucane) aan dankt.
Dreigende wolkenluchten boven de Kleine Dolomieten van Lucarna
Wandelen door de Kleine Dolomieten van Lucarna
Picture perfect Pietrapertosa
Pietrapertosa is zo’n picture perfect stadje. Gids Donato zet er stevig de pas in richting het uitzichtpunt ofwel punto panoramica zoals bordjes melden. Wat een prachtig landschap, zelfs als een dreigende onweerslucht de zon verdrijft. Maar de regen blijft aan de andere kant van de bergkam plakken. Wat ons de kans biedt ook het kasteel te bezoeken. Hier ligt zo’n 1000 jaar historie van Arabieren, Noormannen, Fransen en Spanjaarden die kwamen en gingen. Het zijn veel treden naar boven maar het uitzicht vanaf daar is iedere zweetdruppel waard.
Bergdorp Pietrapertosa is een mooie uitvalsbasis voor wandelingen in de Kleine Dolomieten van Lucane
Pietrapertosa ligt verscholen in de Kleine Dolomieten van Lucane
Blije bewoner van Pietrapertosa
Vliegensvlug naar Castelmezzano
Vanaf Pietrapertosa kun je met een engelenvlucht via het dal naar buurdorp Castelmezzano vliegen. En terug. Een tocht van in totaal bijna 3 kilometer die je hangend aan een kabel aflegt met een topsnelheid van 120 kilometer per uur. Gewoon de auto nemen kan ook. Dan bereik je Castelmezzano via idyllische landweggetjes waar schapen- en geitenherders hun kuddes over leiden. Het middeleeuwse Castelmezzano is zo mogelijk nog schilderachtiger dan het buurdorp. Als een amfitheater liggen de pastelkleurige huizen tegen de bergen. Op het Piazza Emilio Caizzo klit iedereen tegen zonsondergang bij elkaar. Alsof ook zij dit prachtige dorp voor het eerst zien.
Uitzicht over het bergdorp Castelmezzano
Zonsondergang in Castelmezzano, Basilicata, Italie
Hotels in Basilicata
* In Matera zijn verschillende grotwoningen omgebouwd tot hotels. Ik sliep in B&B Le Dimore dell’Idris in Sasso Caveoso. ’s Morgens ontbijt je hier op een terrasje met uitzicht op sasso Caveoso en sasso Barisano. Twee, drie minuten lopen de heuvel op en je staat voor de grotkerk Chiesa della Madonna de Idris met enkele prachtige fresco’s.
Veel van de grotwoningen in de sassi zijn nu hotels en B&B’s
* In Pietrapertosa kun je slapen in huizen die leeg stonden en nu omgebouwd zijn voor toeristen. Het zijn kleine appartementen met soms alleen een bed, badkamer en kleine kitchenette. Maar soms ook twee verdiepingen met huiskamer en slaapkamers boven.
MEER ITALIE
Van de Kleine Dolomieten naar de grote Dolomieten, lees ook mijn Italië-blog over wandelen in Trentino.
Fietsroute Die Bergstrasse ligt in de warmste regio van Duitsland. Een mooie voor- en najaarsbestemming dus. Wij kozen voor standplaats Heidelberg en maakte vandaar enkele tochtjes naar romantische stadjes in de buurt.
Het landschap langs de Bergstrasse fietsroute in Duitsland
“When angels are on holiday the weather is nice”, is de reactie van iemand in Weinheim, als we zeggen dat we zo ontzettend blij zijn met het aangenaam warme, zonnige weer zo vroeg in het voorjaar. Mijn reisgenote en ik moeten er bijna van blozen. Een meer nuchtere verklaring is natuurlijk dat de Bergstrasse in de warmste regio van Duitsland ligt. Vandaar de bijnaam Duits Toscane. Afijn, hoe dan ook, we genieten. Het eerste wat we dan ook doen als we in Weinheim aankomen, is fietsen stallen en een plek uitzoeken op een van de vele terrasjes op het Marktplein voor een koffie met croissant.
Koffietijd? Zoek een plekje op het centrale plein vol terrassen in Weinheim
Fietsen van Heidelberg naar Darmstadt
We hebben er dan al een fietstocht vanaf Heidelberg opzitten via de Bergstrasse die van Heidelberg naar Darmstadt loopt, een traject van ongeveer 85 kilometer langs onder meer glooiende wijngaarden en rijen fruitbomen. Of eigenlijk zijn er twee routes, de klassieke route en de natuurroute die elkaar op sommige plekken kruisen. Op het stuk Heidelberg-Weinheim is de natuurroute veel vlakker dan de klassieke. Dus wie niet meer hoogtekilometers wil maken dan strikt noodzakelijk…
Al fietsend passeer je verschillende schattige dorpjes
Volop historie in Weinheim
Weinheim is klein maar desondanks een stadje waar we uren blijven plakken. De eeuwen historie spatten hier van de huizen, kerken en kastelen. En alles ziet er zo schattig uit dankzij de vele vakwerkhuizen. Vroeger waren er in de stad veel leerlooierijen en aan de prachtige huizen te zien verdienden enkelen daar goed geld mee. Het marktplein waar ook het oude stadhuis staat, was de plek voor de handel. Nu geniet iedereen daar op de terrassen van het goede leven.
Een van de knusse straten in Weinheim
Kunstig vakwerk in Weinheim, Duitsland
Maar dé verrassing van Weinheim is het vele groen. Er is een rozentuin, een homeopathische tuin, een exotisch bos en, onze favoriet, een botanische tuin Hermannshof. Het is een oase van bloeiende planten en bloesemende bomen, mede dankzij het mediterrane klimaat. De oudste bomen zijn al ruim 240 jaar oud.
Rondom Weinheim is het vooral heerlijk groen
Tulpen, tulpen, tulpen, het lijkt Nederland wel hier in Weinheim
Een van de oudste bomen in Weinheim, Duitsland
Culinair genieten langs die Bergstrasse
Van de Hermannshof is het enkele minuten wandelen naar de kasteeltuin. We waren van plan op het marktplein iets te eten maar kregen de tip om naar het Schlosspark restaurant te gaan. Misschien niet de plek om in een sportieve fiets-outfit te gaan zitten, maar wij hebben gelukkig een redelijk nette broek met T-shirt aan. Het restaurant is een mooie mix van een klassiek, chique decor met moderne inrichting. En de gerechten? Te lekker. En zo betaalbaar ook, bijvoorbeeld een hoofdgerecht van zalm op aspergerisotto en een soepje vooraf voor 14 euro.
Tijd voor de lunch in Weinheim langs de Bergstrasse
Heuvelachtige Bergstrasse
De terugweg begint met enkele pittige hellinkjes maar gaat daarna dalen we voornamelijk. Het eerste stuk is het wel goed opletten op de bordjes want we blijven links- en rechtsaf slaan, maar als we Weinheim eenmaal uit zijn, wordt het makkelijker. De weg gaat over in een rustig landweggetje en daarna in een fietspad. Een van de leukste stadjes die we op de terugweg passeren is wijnstad Schriesheim. Buurstad Ladenburg laten we even links liggen (of eigenlijk rechts) want dat is de bestemming voor morgen. Voor we er erg inhebben, zien we de eerste huizen van Heidelberg alweer.
Nog 18 km dan zijn we weer in Heidelberg
Fietsen langs de Neckar
Dag twee voelt Heidelberg al als thuis en dus besluiten we even niet op bordjes te letten maar kriskras door de stad richting rivier te fietsen. Er liggen verschillende bruggen over de Neckar, dus het is eenvoudig om naar de overkant te komen. We beginnen weer met een stuk Bergstrasse maar die buigt op een gegeven moment af en wij willen graag zo dicht mogelijk langs de rivier blijven rijden want ook daar ligt een heerlijk fietspad. Het is genieten van de ruisende gele koolzaadvelden en de fluitende vogels. Wat een rust. Ladenburg is wat bescheidener van omvang dan Weinheim. Maar ook hier zorgen de vele vakwerkhuizen weer voor sfeer. Er zijn volop terrassen voor een kop koffie en op vrijdag is er markt, altijd leuk. En handig voor het inkopen van wat picknickspullen voor een al fresco-lunch op een bankje aan het water.
Bruggen over de Neckar verbinden de twee dele van Heidelberg
Het charmante stadje Landenburg ligt ook langs de Bergstrasse
Let op de details op de huizen in Ladenburg, Duitsland
Koffie op een knus terras in Ladenburg langs de Bergstrasse
Relaxt fietsen lang de rivier
Net voor we Ladenburg in reden, zagen we een pontje naar de overkant. Een kaartje met fiets kost maar 60 cent en aan de overkant blijkt er alweer een fietspad vlak langs de rivier te lopen. Op ons gemak trappen we de 16 kilometer terug. Tijd genoeg om ’s middags Heidelberg te verkennen. Alles over de bezienswaardigheden en hotspots in Heidelberg beschreef ik al in een eerdere blog.
Met het veerpontje naar de overkant van de Neckar rivier
De kastelen van die Bergstrasse fietsroute
De Bergstrasse rijgt zo’n 30 kastelen en paleizen als een parelketting aan elkaar. De mooiste is waarschijnlijk het slot in Heidelberg. Dit kasteel was het decor van een romantisch liefdesverhaal: dat van de zeventienjarige Frederik V die trouwde met de even oude Engelse Elizabeth Stuart. Voor haar veranderde hij het eeuwenoude fort bovenop de berg in een paleis. Vanuit de paleistuin heb je een wijds uitzicht over de rivier en de prachtige Alte Brücke. Heidelberg is een bruisende studentenstad, met meanderende straatjes, een lange autovrije winkelstraat, prachtige bouwwerken en veel restaurants en cafés.
Ontdek het romantische verhaal van dit slot in Heidelberg
De trendy wijken van Heidelberg
We springen nog even op de fiets om de statige panden in de chique wijk Neuenheim aan de overzijde van de Neckar te bewonderen. En voor een dosis hip en trendy peddelen we naar de wijken die grenzen aan de oude stad: Bergheim en Weststadt. De Märzgasse en de Plöck zijn de straten voor leuke winkeltjes en hippe koffietentjes. Nog zin in een beetje cultuur? Dan is Sammlung Prinzhorn (Voßstrasse 2) een aanrader. De kunst die je hier ziet, is gemaakt door psychiatrische patiënten. We eindigen de dag in Cave 54 (Krämergasse 2), de oudste jazzclub van Duitsland waar zelfs Ella Fitzgerald op het podium stond.
Cultuur snuiven bij museum Sammlung Prinzhorn in Heidelberg
De mooiste brug over de Neckar ligt in Heidelberg
Lekker duurzaam: Fietsvakantie Heidelberg
-
Met de trein naar Heidelberg
De afstand Utrecht – Heidelberg is ongeveer 475 kilometer. Of ga met de trein, de snelste trein legt de afstand Utrecht-Heidelberg in iets meer dan vier uur af. In een aantal treinen kan de fiets mee.
Heidelberg en de Neckar, mijn stadplaats voor een fietstocht langs de Bergstrasse
-
De Bergstrasse fietsroute
Wij kozen voor standplaats Heidelberg maar het is ook mogelijk de Bergstrasse helemaal tot aan Darmstad of vice versa te rijden, een afstand van ongeveer 85 kilometer. Ook nu geldt: de natuurvariant is vlakker dan de klassieke Bergstrasse. Op deze website kun je de route invoeren en hoogteverschillen zien, ook in het Nederlands.
Geen vakantie zonder voorpret. Op deze website vind je informatie over de Bergstrasse en de plaatsen langs de route.
De Bergstrasse fietsroute staat ook op borden goed aangegeven
Tip: Te weinig tijd om de bijna 40 kilometer van Heidelberg naar Weinheim en terug te rijden? Dan kun je ook tram 5 van Heidelberg naar Weinheim nemen (de fiets mag gratis mee) en terugfietsen.
Restaurants in Heidelberg: 4 x eten
Heidelberg is een studentenstad. Dus waarom niet een keer in de mensa (het universiteitsrestaurant) eten? Een van de weinige gebouwen die niet in vlammen opging tijdens de grote brand van 1693 is de Marstall, grenzend aan de oude stadsmuur. Het interieur is volledig gepimpt en de oude stallen doen nu dienst als mensa. Iedereen is welkom, ook niet studenten. Het buffet bestaat uit een royale hoeveelheid salades en warme gerechten, vlees, vis en vegetarisch. Je schept op waar je trek in hebt, zet het bord bij de kassa op de weegschaal en afrekenen maar. Vervolgens is het kiezen tussen aanschuiven aan de tafels binnen of op de binnenplaats buiten.
-
Take away van de beste bakker
Wil je iets lekkers te eten meenemen voor onderweg? Fiets dan in Heidelberg eerst even langs bakker Göbes (Plöck 34) en koop de specialiteit: nusszopf. Dit is een brioche-achtig brood met kaneel en amandelspijs. Heerlijk. Ook voor vroege vogels, de winkel gaat al om 6 uur ’s morgens open.
Een aanrader voor (parttime) vegetariërs/veganisten is restaurant Red (Poststrasse 2). Ook een buffetrestaurant met verrassende en zeer smaakvolle vegetarische en veganistische gerechten. Take-away is ook mogelijk.
Lekker vegetarisch en vegan eten bij restaurant Red
-
Klassiek restaurant Heidelberg
Een klassieker in Heidelberg is Goldener Hecht (Steingasse 2), met een knusse inrichting en een klassieke keuken. De locatie is perfect, vlakbij de oudste brug van de stad. Het is beroemd omdat Goethe bijna in het bijbehorende hotel geslapen had: helaas waren alle bedden bezet toen hij aanklopte.
Traditioneel restaurant Goldener Hecht in Heidelberg
Hotels in Heidelberg: 3 x slapen
-
Viersterren hotel NH Heidelberg
Hotel NH Heidelberg ligt vlakbij het oude centrum van Heidelberg. Een deel van het NH Heidelberg hotel is nieuwbouw met trendy ingerichte kamers, een andere deel is ondergebracht in een voormalige brouwerij en ademt historie. In de lobby is de trap te zien waar de oude meesterbrouwer Friedrich Kleinlein ook op liep op weg naar een tweede, verborgen trap. Ben je in Heidelberg voor een weekendje-weg, vraag dan naar de Lazy Sunday late check out om 5 uur ’s middags.
-
Designhotel in Heidelberg
Is een design boutique hotel meer jouw ding, dan boek je een kamer in Boutique Hotel Heidelberg Suites. De 19de eeuwse villa is prachtig van buiten en adembenemend van binnen. Elk detail klopt. En dan het uitzicht over de rivier naar het oude centrum en het kasteel van Heidelberg.
Steffi’s Hostel ligt heel praktisch vlakbij het centrale treinstation van Heidelberg. Je kunt er kiezen voor de privacy van een tweepersoonskamer of een budget-bed (22 euro) op een 10 persoonskamer. En van alles daar tussenin. Er zijn een paar fietsen beschikbaar die je gratis kunt lenen. Bovendien is er een keuken voor gemeenschappelijk gebruik waar ook de hele dag gratis koffie en thee beschikbaar is.
Fietsen door het Vechtdal betekent grensoverschrijdend fietsen. De Overijsselse Vecht (zoals wij hem noemen) stroomt van het Duitse Darfeld in Münsterland tot het Nederlandse Zwolle waar de rivier uitmondt in het Zwarte Water. Ik volgde twee dagen fietsroute LF16.
Fietsen in het Vechtdal betekent soms ook de rivier oversteken
De hele Vechtdal fietsroute LF16 is 225 kilometer lang. Voor mij iets te ambitieus om in twee dagen te rijden, al was het maar omdat ik ook graag afstap om de natuur te bewonderen en lokale lekkernijen te proeven. Mijn minivakantie begint daarom in het Duitse Nordhorn, een stad die letterlijk omarmd wordt door de Vecht.
Nordhorn: Paradijs voor koopjesjagers
Wandelend door Nordhorn hoor je opmerkelijk veel Nederlands. De stad blijkt een populaire winkelstad te zijn voor mensen die net over de grens wonen. Omdat het winkelaanbod anders is, maar ook omdat veel producten in Duitsland aanzienlijk goedkoper zijn dan in Nederland. Het reisgeld heb je zó terugverdiend. Niet geïnteresseerd in winkelen? Slenter dan zeker even het Stadtpark in. Dit was ooit de privétuin van een rijke textielbaron. Nu is het een openbaar park vol bijzondere bomen en kleurrijke planten. En er is een zalig terras van bistro/café Zeitlos im Park, dé plek voor even helemaal niets.
Het Stadtpark in Nordhorn was ooit de privétuin van een rijke textielbaron
Het terras van bistro/café Zeitlos im Park in Nordhorn
Kunstmatig meer: de Vechtesee
Bij Nordhorn stroomt de Vecht het Vechtmeer in, splitst en loopt rond oude stad om dan weer als één rivier verder te stromen richting Zwolle in Nederland. Die Vechtesee is een kunstmatig meer. De Vecht nam al stromende veel zand mee en een groot deel van dat zand belandde in Nordhorn. Daardoor kwam de rivier steeds hoger te liggen en waren er geregeld overstromingen. Uiteindelijk is in twee jaar tijd zoveel zand weggezogen dat er een fors meer ontstond, de Vechtesee. Iets verderop ligt een fikse heuvel, het resultaat van het zand dat uit het meer gehaald is.
Het Riverside hotel aan de Vechtesee in Nordhorn
Vechtdal: relaxen op het water
Vóór ik op de fiets stap, wil ik nog even het water op. Dat kan in Nordhorn op verschillende manieren. Lekker sportief met een kano (€ 15,- voor 3 uur), een waterfiets (voor € 3,50 p.p.p.u.) of heerlijk relaxt met een rondvaartboot (€ 7,- p.p. voor een uur) waarbij je ook nog volop informatie krijgt over het heden en verleden van de voormalige textielstad Nordhorn. Ik scheep in voor een rondje over de Vechte (zoals de Vecht in Duitsland heet) en de Vechtesee. Ik leer dat de Vecht ontspringt bij Darfeld in het Duitse Münsterland. Even later passeren we een platbodemboot in de oude haven van Nordhorn. De naam Jantje verraadt dat het schip Nederlandse roots heeft. Wij varen verder, bukken zo nu en dan diep voor lage bruggen en komen meer te weten over het textielverleden van Nordhorn. Tot de jaren ’80 vorige eeuw was de textielindustrie voor veel inwoners een belangrijke werkgever. Nu zijn verschillende industriële panden omgebouwd tot hippe woonwijken, met huizen pal aan het water. Leuk wonen.
Platbodem Jantje in de oude haven van Nordhorn
De St. Augustinus Kirche in Nordhorn, Duitsland
Fietsen in het Vechtdal
De volgende ochtend ga ik op zoek naar de bordjes LF16b Vechtetalroute. Zij vormen mijn gids deze fietsvakantie. Al snel verlies ik de Vecht uit het oog, maar vanaf Emlichheim loopt het fietspad pal langs de rivier. Op een kilometer of 6 à 7 van Laar kun je kiezen om linksaf of rechtsaf te gaan. Rechts natuurlijk, vanwege het Kurbelfähre über die Vechte ofwel met een zelfbedieningspontje de Vecht oversteken. En dan is het nog maar een klein stukje over een dijk naar de molen bij Laar. Daar aan de Vecht ligt ook de aanlegsteiger voor de Vechtezomp, een 200 jaar oude platbodemboot die als thuisbasis Gramsbergen (NL) heeft. Maar daarover later meer. Een uitgebreide bezichtiging van de molen kan ook achterwege blijven. En ja, over het waarom ook later meer.
Na Emlichheim loopt het fietspad pal langs de Vecht
Naar de overzijde van de Vecht met het pontje
De Vechtdalroute staat overal goed aangegeven
In alle vroegte fietsen langs de Vecht in Duitsland
Micro-brouwerij Mommeriete
Al snel na het verlaten van Laar veranderen de Duitstalige Vechtetalroute bordjes in Nederlandstalige bordjes Vechtdalroute. En eenmaal op Nederlands grondgebied duurt het niet lang voor micro-bierbrouwerij Mommeriete in Gramsbergen in zicht komt. Jottem, wat een fijn terras aan het water! Maar loop voor je neerploft zeker even naar binnen, want dit huis deed eeuwenlang dienst als huiskamercafé. Terwijl schippers en andere bezoekers genoten van hun biertje, lagen de kinderen al in de bedstee te slapen. In dezelfde ruimte! Aan het interieur van het schipperscafé is door de eeuwen heen nauwelijks iets veranderd. In de aangrenzende ruimte staan de koperen ketels waarin tegenwoordig bier gebrouwen wordt. In de wintermaanden kun je hier zelfs een workshop bierbrouwen volgen. Bier proeven kan het hele jaar door! Soms zit het mee…
Het interieur van huiskamercafé Mommeriete
Biertje van microbrouwerij Mommeriete in Gransbergen
Varen met de Vechtezomp
Na de lunch bij bierbrouwerij Mommeriete stap ik in de Vechtezomp. De Vechtezomp is een platbodemboot van 200 jaar oud die in ongeveer een uur over de Vecht naar Laar (D) vaart. Jawel, dat plaatsje waar die molen stond, en terug. Onderweg krijg je terwijl je geniet van het uitzicht uitleg over het landschap, de bewoners van het Vechtdal en de geschiedenis van dit bijzondere gebied. Heerlijk, even uitwaaien en de benen rust gunnen. En genieten van de stilte want de oude schuit heeft wel een moderne elektromotor. In Laar heb je een uur de tijd om de molen en de omgeving te verkennen. Daarna vaart de Vechtezomp terug naar Gramsbergen. Met een sympathiek prijskaartje van slechts 14 euro p.p. een must do tijdens je fietsvakantie in het Vechtdal.
De Vechtezomp legt een uurtje aan in Laar, Duitsland
De molen van Laar in Duitsland
Met de fluisterstille Vechtezomp van Gransbergen naar Laar en terug
Boerderijen langs de Vecht
De Vecht krijgt ruimte
Meanderend door het Overijsselse landschap (wat is het hier mooi!) passeer ik Hardenberg om via het natuurgebied Rheezermaten in Rheeze te belanden. In dit gebied krijgt de Vecht weer ruimte om te meanderen zoals de rivier vroeger ook deed. Hoe het er hier eeuwen geleden uit zag, is gemakkelijk voor te stellen als je brinkdorp Rheeze binnen fietst. De brink was de plek waar de dieren zomers verbleven. Ook al grazen er geen koeien of schapen meer op de brink, wel staan er rond de oude grasvelden enkele Saksische boerderijen in originele staat. In één ervan zit sinds enkele jaren Theetuin De Rheezer Kamer.
Een van de Saksische boerderijen nu de Rheezer Kamer, een B&B en theetuin
Mooie boeketten op tafel maken de Rheezer Kamer extra sfeervol
Theetuin de Rheezer Kamer
Bij deze monumentale boerderij moet je op zonnige dagen bijna vechten om een plekje op het sfeervolle terras. Want de theetuin ligt niet alleen aan de Vechtdal-fietsroute maar óók aan het Pieterpad. Maar zonder vele wandelaars is dit monumentale dorpje een en al rust. Een van de Saksische boerderijen is nu de Rheezer Kamer, een B&B en theetuin. Zorg dat je hier rond koffietijd, theetijd of lunchtijd bent voor een koffie of thee met huisgemaakte taart. Om hier te logeren, moet je een beetje geluk hebben. Eigenaresse Astrid transformeerde de potstal tot een prachtige design B&B gastenkamer. En is dus maar één, zeer royale studio (85m2). Maar er wordt gewerkt aan een tweede.
Tijd voor thee en taart bij Theetuin de Rheezer Kamer
Fietsen van Ommen naar Zwolle
In Ommen stal ik mijn fiets voor de nacht. Tijd voor een drankje op het stadsstrand van Hotel De Zon met uitzicht over de Vecht.
Ik zit de volgende ochtend nog maar net op mijn fiets of het is alweer tijd om even af te stappen. Landgoed Vilsteren ligt op een halfuurtje fietsen van centrum Ommen. In het voorjaar is de tuin van dit landgoed een tapijt van paars/blauwe boshyacinten. Over Landgoed Vilsteren lopen verschillende fiets- en wandelpaden en er zijn vijf wandelroutes met ieder een thema uitgestippeld. Tegenover het landhuis staat de Vilterse molen, een achtkantige stellingkorenmolen.
Fietsen onder de bomen bij Vilsteren
Landgoed Vilsteren ligt vlakbij Ommen
De Vilterse molen deed bijna 100 jaar dienst als korenmolen
Zondagsfietsers en racefietsers
Net als ik bedenk hoe heerlijk rustig het deze zondagochtend is op de weg worden we bij sluis De Stuw bijna van de sokken gereden door groepen racefietsers. Ze razen als idioten voort, ondanks het bordje met ‘alleen wandelpad, fietsers afstappen’. De sluiswachter haalt berustend de schouders op. Hij is het gewend. Hij geniet vooral van de mooie omgeving, zijn bekertje koffie en een praatje met mensen die minder haast hebben. Druk heeft hij het niet, zo aan het begin van het voorjaar. Gisteren gingen er exact nul boten door de sluis. Een mooi moment om het sluishuisje te ontdoen van spinnen en bijbehorende webben en het gras te maaien, klinkt het laconiek.
De Vechtdal fietsroute is meestal heerlijk rustig
Uitkijken over het Vechtdal
Net voor Dalfsen trekt de 20 meter hoge uitkijktoren de Stokte van Aterliereen Architecten de aandacht. De toren bestaat uit duurzame materialen en werd gebouwd in het kader van het provinciaal project Ruimte voor de Vecht. Vanaf het plateau op 18 meter hoogte heb je een weids uitzicht over de het vlakke Nederlandse landschap.
De uitkijktoren de Stokte van Aterliereen Architecten
In Dalfsen is het manoeuvreren tussen de kerkgangers die net de zondagsdienst uitkomen. En daarna komt een van mijn favoriete kunstwerken in zicht: de zwevende kei van Dalfsen. Een uit de kluiten gewassen paddenstoel van een liggende steen die perfect balanceert op een klein steentje. Nou ja, zo lijkt het. In werkelijkheid zit het 30 ton wegende brok beton vast aan een constructie die 17 meter in de grond verankerd zit. De Vechtdalroute loopt voor een groot deel parallel aan de kunstroute. En dat betekent dat je links en rechts van het fietspad geregeld moderne kunstobjecten ziet. In totaal staan er in dit grootste openbare openluchtmuseum van Europa ruim 80 werken van hedendaagse kunstenaars.
De zwevende kei van Dalfsen langs de Kunstroute
Koffie met krentenwegge bij Boerhoes
De tijd vliegt voorbij in dit rustgevende landschap van het Vechtdal. Het is alweer koffietijd als we Hof Boerhoes in Dalfsen in het oog krijgen. Natuurlijk is het tijd om de fietsen te stallen. Het terras in de perenboomgaard ligt er uitnodigend bij. Maar net nu begint het zachtjes te regenen. Gelukkig is er ook een overdekt gedeelte waar een houtvuur knapperend brandt. Eigenaren Antje en Thomas komen met thermosflessen koffie, thee en de lokale lekkernij krentenwegge en dan wordt het even stil.
Het uitnodigende terras van Hof Boerhoes in het Vechtdal
Slapen op de boerderij
Je kunt bij Hof Boerhoes logeren in een van de drie gastenkamers, in de Bedde & Bruggien, zoals het in het lokale dialect heet. Of je tentje, camper of caravan neerzetten op de boerencamping. De energie wordt opgewekt door zonnepanelen. Gasten mogen zelf groenten en fruit oogsten in de moestuin als ze een beetje meehelpen op de boerderij. Kinderen genieten overdag volop van de scharrelvarkens en de mini-koeien op het erf. Ik zie me vooral ’s avonds zitten op de dijk met uitzicht over de Overijsselse Vecht.
Bij Hof Boerhoes uitkijken over de dijk en het Vechtdal
Het einde van de rivier de Vecht
Bij Berkum leidt de Vechtdalroute in een grote bocht rond het stedelijk gebied van Zwolle. Dit natuurgebied ten noorden van de stad is een van mijn favoriete delen van de route. En dat zo dicht bij het centrum van Zwolle. We rijden een stukje langs het Zwarte Water waarin de Vecht iets verderop geëindigd is. Dan zien we de opvallende opbouw van Museum de Fundatie. En dat betekent het einde van de fietsroute door het dal van de Overijsselse Vecht.
Museum De Fundatie in Zwolle
Naast de Fundatie zit restaurant Villa Suikerberg. Ik eet er een van de lekkerste gepofte tomatensoepen ooit. Daarbij royaal belegde sandwiches die ook al niet te versmaden zijn. Mijn laatste bestemming na een rondje door het oude centrum van Zwolle is het Zwolse Balletjeshuis waar in de kelder nog altijd volgens eeuwenoud recept snoepjes van suikerdeeg gemaakt worden. Lekker voor in de trein naar huis.
Lunchen bij restaurant Villa Suikerberg
Zwolse Boterballetjes worden al eeuwen volgens hetzelfde recept gemaakt
Wil je weten wat er nog meer te doen is in Zwolle? Eerder schreef ik al een blog over de hotspots in de hippe Hanzestad Zwolle.
FIETSEN IN FRANKRIJK
Krijg je geen genoeg van leuke fietsroutes? In Frankrijk fietste ik langs de wijngaarden van de Bourgogne. Een heerlijke kennismaking met goede wijnen, lieflijke dorpjes en imposante kastelen.
Fietsen in de Bourgogne, Frankrijk
In de Duitse Bocht liggen tientallen Duitse Waddeneilanden, bewoond en onbewoond. Dus als je alle Nederlandse Waddeneilanden gezien hebt, is het tijd om naar de buren te gaan.
Even in je eigen wereldje in een Starndkorbe op Sylt
Sylt, het chique eiland
Sylt is de meest noordelijke van de Duitse Waddeneilanden. Het eiland schurkt genoeglijk tegen Denemarken aan. Sylt is eigenlijk niet meer dan een lange, smalle strook land met 40 kilometer strand. Het eiland wordt jaarlijks met tonnen zand aangevuld omdat de Waddenzee er vooral neemt en weinig geeft. En met een eiland dat op sommige punten slechts 500 meter breed is, kun je niet al teveel missen.
Fietsen naar de vuurtoren op Sylt (Duitsland)
Duitse Waddeneilanden en Strandkorbe
Eén blik op dat strand bij het dorp Kampen en je begrijpt waarom Sylt zo populair is. Het zachtgele zand staat vol met witte Strandkorbe met blauw/witte kussens. Deze tweepersoons strandstoelen bieden bescherming tegen zon, wind en eventueel de spiedende ogen van andere gasten.
Genieten van de zon op Waddeneiland Sylt
Couture op het strand
Iets eten of drinken met uitzicht op zee is natuurlijk geen probleem. Restaurant Kaamps7 (het vroegere Grand Plage) bij Kampen ligt in de duinen en deze sunset locatie is zó populair dat reserveren voor een diner is aan te raden. Verder naar het zuiden ligt Sansibar, de meest hippe strandtent van het eiland en beroemd in heel Duitsland. De rich & famous komen er onder meer voor de grote collectie wijnen. Sansibar ligt afgelegen in een duinpan beschut tegen de wind, vlak aan het strand. Het terras, de picknickbanken in het duin en de trap voor de standtent zijn altijd afgeladen vol met trendy gasten in een opvallend couture-outfitje.
Lunchen aan het strand in Sylt. Grand Plage heeft inmiddels een nieuwe eigenaar
Lunchen bij restaurant Sansibar op Sylt
Sylt: Keitum en Kampen
Dorpen vol met oude huizen met rieten daken maken ook dat Sylt zo’n aantrekkelijk eiland is. Vooral Keitum is de perfectie zelve met witte, sprookjesachtige huizen met rieten dakdekking. Daar woonden vroeger de kapiteins, nu zijn er restaurantjes, winkeltjes en theetuinen. Allemaal mooi, verzorgd en uitnodigend.
In het mondaine Kampen hebben Bulgari, Hermes, Joop!, Vuitton en andere dure merken in de oude pandjes een aantrekkelijk onderkomen gevonden. Chic en charmant. En dan is er natuurlijk de natuur.
Je kijkt je ogen uit al fietsend over waddeneiland Sylt
Op Sylt staan vele prachtige, rietgedekte huizen
Sprookjesachtig Sylt, het meest chique Duitse Waddeneiland
Natuurgebieden op Sylt
“Fiets zeker even naar het natuurgebied de Ellenbogen, het meest noordelijke stukje van Sylt én van Duitsland”, raadt de eigenaresse van het hotel waar ik logeer aan als ik haar ’s morgens bij het ontbijt om tips vraag. De fietstocht er naartoe door duinen met paarse, bloeiende heide en langs loslopende schapen is verrukkelijk rustgevend. Rond de Ellenbogen staat de wind standaard op standje storm. Hier trotseren natuurliefhebbers de elementen. Zorgvuldig geföhnd haar van chique wandelaars verandert in een minuut in een ongecontroleerde warboel. Ook dit is Sylt.
Schapen hebben volop de ruimte op het eiland Sylt
Hoe sterk is de eenzame fietser… op Sylt
Uitwaaien op het uiterste noordpuntje van Sylt
Op Sylt vind je bijna altijd wel een rustig stukje strand
Föhr, het familie-waddeneiland
Hoe anders is de sfeer op het gemoedelijke Föhr. De eerste toeristen kwamen in 1819, 61 mensen om precies te zijn. Nu nemen jaarlijks 150.000 vakantiegangers de veerboot naar het eiland, vrijwel allemaal Duitsers. Sylt en Föhr, een groter verschil tussen buureilanden is nauwelijks denkbaar. Al op het vasteland kun je zien wie naar welk eiland gaat, meent Klaus Boje, een bewoner van Föhr: “Normale mensen gaan naar Föhr, die anderen naar Sylt”, lacht hij. Die ‘anderen’ blijken welgestelde Duitsers te zijn. Als de jetset naar Sylt gaat, volstaat ze met de mededeling dat ze naar Het Eiland gaat, de overige 34 Duitse Waddeneilanden voor het gemak vergetend.
Een oude strandkar op het Waddeneiland Fohr
Hallig, de ondergelopen eilandjes
“Föhr is populair bij families omdat het veilig is voor kinderen, meent Klaus: “Het ligt in de beschutting van andere eilanden en daardoor is er geen gevaarlijke branding.” Klaus doceert verder over de hallig, brokjes land uitgestrooid in zee. Sommigen zijn bewoond. Deze eilandjes zonder dijken hebben een groot nadeel: enkele keren per jaar lopen ze onder water. Vandaar dat de huizen allemaal op heuveltjes gebouwd zijn. Voor de kinderen betekent dat dat ze soms 30 tot 35 dagen per jaar niet naar school kunnen.
Een nieuwe dag op Fohr, een van de Duitse Waddeneilanden
Grafstenen met een verhaal
Klaus neemt bezoekers vaak mee naar de begraafplaatsen zoals die van de St. Laurentii kerk omdat daar de historie zo van de stenen af te lezen is. Zo is er de grafsteen met daarop tulpen en rozen. De tulpen hangen; de mannen uit de familie zijn allemaal overleden. De rozen staan alle nog fier overeind: de moeder (grote roos) en de drie dochters leven nog. Er is ook de steen van Matthias Petersen, een walvisvaarder die tijdens zijn leven maar liefst 373 walvissen ving. Vandaar zijn bijnaam Lucky Matthew. Jarenlang verdienden de mannen van Föhr hun geld met walvisvangst. Toen dat minder werd en de inkomsten daalden, vertrokken velen van het eiland, op zoek naar een beter leven elders. “New York is de grootste stad van Föhr”, grijnst Klaus. “Alleen daar al wonen naar schatting tussen de 7000 en 10.000 nazaten van bewoners van Föhr. Ook in San Francisco woont een royale hand vol.”
Een van de rijkversierde kerken van Fohr
Hollandse dijken op Föhr
Vanaf de dijk bij Dunsum is het eiland Amrum te zien. Als zee en wind meewerken, loop je zomaar over het wad naar dit buureiland. Zo niet, dan is een strandwandeling van 15 kilometer van Dunsum naar Wyk een goed alternatief. Of pak de fiets. Diverse routes leiden langs de dorpjes. Favoriet is het dorpje Nieblum. Daar zijn lanen met lindebomen met daartussen de oude Friese huizen van kapiteins en andere rijke lieden. Ik stop even bij het museumpje in Oevenum. De energieke bejaarde Heie leidt me in rap tempo, ononderbroken pratend, rond in zijn museum over het dagelijks leven op Föhr door de eeuwen heen. “Ah, je komt uit Nederland’, bemerkt hij. Waarna hij uitweidt over de Hollandse inbreng door de jaren heen. Nederlanders kwamen hier eeuwen geleden al. Zij bouwden eind 15de eeuw veel van de dijken die het eiland nog altijd tegen de zee beschermen.
Terug in de tijd op het Duitse Waddeneiland Fohr
Kuren op waddeneiland Borkum
Het zou een Nederlands Waddeneiland kunnen zijn zo dichtbij ligt Borkum, op slechts vijftig minuten met de ferry vanuit Eemshaven. Anderhalve eeuw geleden kwamen de rijken al naar Borkum, flanerend over de strandpromenade in chique jurken en strakke zomerpakken. In speciale strandkarren gingen ze de zee in voor een dompeling in het gezonde zilte water.
Moderne Strandkorben op het Duitse eiland Borkum
Wadlopen op Borkum
Geen jurk te zien, wel stoere rubber laarzen tijdens de wadwandeling. Terwijl ik al glibberend in de modder mijn evenwicht probeer te bewaren, legt gids Heinrich uit dat er 2700 soorten planten zijn en 300 tot 600 soorten algen. En dat schelpen zich net onder het zand schuil houden voor hongerige vogels en pas bij hoogwater weer tevoorschijn komen. Opmerkelijk is het verhaal over de schelp die via een lange slurf in het zuurstofloze zwarte zand kan blijven ademen. Uitbundig gelach en besmuikt gegrinnik klinkt bij de demonstratie van het slurfje. In het rappe Duits gaat voor mij als Nederlander zo nu en dan een grap verloren, desondanks is het wadlopen zeer vermakelijk.
Wadlopen over de glibberige modder op het wad van Borkum
Onder en in die modderlaag blijkt nog best veel te leven
Wadwandelen op Borkum, er mag gelachen worden
Zeehondjes in de branding
Nog meer dieren blijken bij eb vlak aan het strand te zien. Tientallen zeehondjes zonnen op de drooggevallen zandbank. Via een wandeling over het strand kun je bij laagwater zomaar op enkele meters afstand komen. De natuur is mooi meegenomen, maar velen komen naar Borkum om te kuren. Vroeger werden de sanatoria druk bezocht. Dat kan nog altijd maar er zijn modernere (en luxere) alternatieven voor mensen zonder kwaaltjes.
Zeehonden spotten op waddeneiland Borkum
Wellness met waddenmodder
Wellnesscentrum Gezeitenland biedt ontspannende behandelingen en er is een zwembad met een speciale attractie: een golfstroom die zo sterk is dat je er zelfs op kunt surfen. Ik kies voor de meest populaire wellnessbehandeling: de Schlickpackung met dezelfde stinkende smurrie die ik tijdens een wadwandeling op de zeebodem zag liggen. Volkomen ontspannen en ondanks een ferme douchebeurt nog altijd ruikend naar modder plof ik enkele uren later neer op de terrasjes op de boulevard met de prachtige bouwwerken in Victoriaanse stijl. Zo dicht bij huis en toch zo anders dan onze eigen Waddeneilanden.
De mooie flaneerboulevard van Borkum
Hoe kom je op de Duitse Waddeneilanden?
Je kunt met de trein naar Sylt. De snelste optie brengt je er in 9 vanaf Utrecht of Amsterdam. Naar Föhr en Borkum gaan (auto)ferries. Ben je eenmaal op Sylt dan kun je met de trein terug naar het vasteland en per bus of zelfs per fiets naar Borkum.
MEER DUURZAME VAKANTIES
Liever naar Frankrijk? Ga dan eens fietsen in de Bougogne.
La Voie des Vignes in de Bourgogne
Of trek de bergen in, de Dolomieten in het noorden van Italië zijn zo fabelachtig mooi en afwisselend.
De Dolomieten in Italie
Er zijn lieflijk glooiende groene Alpen maar ook venijnig scherpe grijze Dolomieten, Trentino biedt alles wat een liefhebber van bergen wenst. Dankzij enkele skiliften die ook zomers open zijn, kan iedereen naar het dak van Italië.
Wandelen in Trentino. Een rondje in Val Venegia kost ongeveer vierenhalf uur
Dat het er groen is, ziet iedereen. Maar dat er 60 miljoen(!) bomen staan, is toch nog een verrassende mededeling. Wat zal ik een schone lucht inademen de komende dagen in Val di Fiemme, een van de valleien in Trentino, Italië. Het is een regio met een wat verwarrende naam. Trentino ligt in Süd-Tirol. Dat klinkt Duits, Oostenrijks of Zwitsers maar Zuid-Tirol ligt toch echt in het noorden van Italië.
De Stradivarius violen
De claim to fame van Val di Fiemme is Picea Abies. Dit is een fijnspar. En dat gaat het vooral om de bomen die uiterst traag op de noordhellingen groeien. Juist dát hout is uitermate geschikt voor het maken van bijvoorbeeld piano’s, gitaren en violen. De beroemde 17de eeuwse vioolbouwer Antonio Stradivarius kwam hier al hout halen voor zijn violen.
Van het hout van de Picea Abies in Val di Fiemme worden violen gemaakt
Hout met een pittig prijskaartje
Parkranger Giulio, pet, overhemd met versiering, bergschoenen en een serieuze pet met daaronder een lachend gezicht met blauwgrijze ogen, geeft uitleg over het muzikale hout en laat zien waar het opgeslagen ligt. De bomen groeien tussen 1500 en 2000 meter hoogte en de winters duren hier lang. Daardoor groeien de sparren langzaam en zijn ze compact. Dat maakt dat ze goed geluid resoneren. Muziekinstrumentmakers hebben goed geld over voor zo’n uniek plankje. Normaal hout uit de regio kost zo’n 500 euro per kubieke meter, dit hout brengt ongeveer 35.000 euro op.
Paneveggio Pale di San-Martino is een van de natuurparken in Trentino
Wandelen in Paneveggio
Niet ver van de opslagplaats ligt het Paneveggio visitor center. Daar krijg je uitleg over de planten, bomen en dieren in de regio. Dan is het tijd om het park zelf te gaan ontdekken. Een mooie wandeling loopt via een hangbrug over een waterval. Dat is goed voor een indrukwekkend geluid, dat water dat in etappes naar beneden komt denderen. Een andere optie is om vlak achter het centrum de trap naar beneden te nemen. Het pad leidt naar een hertenpark en een weide waar ezels staan.
Wandelen of mountainbiken in natuurpark Paneveggio Pale di San-Martino in Trentino
Een oud stationsgebouw bij natuurpark Paneveggio Pale di San-Martino in Trentino
Echte liefde in natuurpark Paneveggio Pale di San-Martino in Trentino
Verken Val di Fiemme
Val di Fiemme is 34 kilometer lang en de mensen die er wonen zijn verdeeld over 11 dorpen. Cavalese is de grootste en het is een pláátje. Er zijn pastelkleurige huizen, smalle straten die licht stijgen of dalen en hier en daar spot ik een muurschildering. Geen moderne graffiti maar werken die terug gaan tot de middeleeuwen. Net als enkele andere plaatsjes in de vallei is ook het centrum van Cavalese autovrij in de zomer.
Cavalese is een van de 11 dorpen in Val di Fiemme, Trentino
Mooie details op huizen in Cavalese, Val di Fiemme
Adem kunst: RespirArt
Maar, hoe mooi ook, in deze omgeving wil ik toch liever de natuur in. Bijvoorbeeld naar RespirArt, wat zoiets als Adem Kunst betekent. Dit hoogste kunstpark ter wereld ligt tussen 2000 en 2200 meter hoogte op de hellingen van een skigebied. Skiliften maken de wereld over het algemeen niet mooier. Vandaar dat kunstenaar Marco Nones iets terug wilde doen. Hij begon heel bescheiden met enkele landschapskunstwerken. Dat groeide uit tot een parcours van drie kilometer. Het pad leidt langs ongeveer 20 werken van Nones en andere kunstenaars van over de hele wereld. Het gebied is met de Agnello skilift vanuit Pampeago te bereiken, ook zomers. Dan zijn er ook geregeld concerten in het bergtheater.
Kunst in de natuur in Val di Fiemme: de Respirart route
Kunst ademen tijden het wandelen: Respirart
De UNESCO-bergen van Trentino
Dan verruil ik de groene, glooiende bergen van Val di Fiemme voor de stoere, grijze Dolomieten in Val Venegia. Onderweg passer ik de Port Buso dam. Dit is een machtig bouwwerk waar water opgeslagen wordt. En dan zie ik ze, de lichtgrijze Dolomieten. Eerder noemde iemand ze al het goud van Trentino. UNESCO zette ze op de World Heritage List. Dat is veelbelovend.
De Port Buso dam, een machtig bouwwerk voor het reguleren van water
Wandeln over de machtige Port Buso dam, trentino
Bloemenpracht bij de Forte Busodam, Trentino, Italie
Koeienbellen als achtergrondmuziek
Parkeren kan bij Pian dei Casoni aan de weg naar Passo Valles. Vandaar wandel ik via een sprookjesachtig bos en via een tweede parkeerplaats dieper de Val Venegia in. De vallei ligt in het noorden van Natural Park Paneveggio-Pale di San Martino.
Het geluid van koeienbellen is overweldigend. En dat geldt ook voor het uitzicht. Op de voorgrond sappig groen gras en een klaterend beekje, op de achtergrond de pieken van de Dolomieten. Het is als een natuurlijk amfitheater met iedere dag een andere voorstelling, afhankelijk van het weer en het jaargetijde maar ook afhankelijk van de aanwezige mensen en dieren.
Koeien in de wei in Val Venegia
Ezels voeren in Val Venegia in Trentino, Italie
Trentino, de ‘botanische berg’
Een meanderend pad leidt langzaam naar een iets hoger gelegen berghut. De berglucht is fris en aangenaam tegelijk: koel dankzij de hoogte van 1824 meter zoals op de gevel van Malga Venegiota di Tonadico te lezen staat en aangenaam dankzij een doorbrekend zonnetje. Ik bestel een Sambuco nero, de huisgemaakte limonade van vlierbesbloesem. Heerlijk fris. Wat een plek. Van hier kun je nog verder lopen rondom de voet van de indrukwekkende Pale di San Martino.
Hiken in een decor dat nooit verveeld, Val Venegia, Trentino
Dat kan ook, de vallei Val Venegia (Trentino) per fiets verkennen
Onderweg bewonder je onder meer de pieken Mulaz, Focobon, Bureloni, Cima della Vezzana en Cimon della Pala, de meeste hoger dan 3000 meter. De tocht kost ongeveer vierenhalf uur. En als die tijd loop je in een soort natuurlijke botanische tuin met meer dan 500 plantensoorten. De vele bergbloemen vormen een kleurig tapijt. Het rondje eindigt bij een andere hut, de Malga Venegia. Wat een perfecte locatie voor een lunch met lokale specialiteiten. Polenta, tosèla kaas en porcini (paddenstoelen). Heerlijk en voedzaam. Fijn na enkele uren wandelen.
Rustpauze bij Malga Venegiota di Tonadico in Val Venegia, Trentino
Lunchen bij Malga Venegia in Val Venegia (Trentino)
Inspannend of ontspannend: Rosetta
Over hoogtepunten gesproken. Het is letterlijk het hoogste punt dat ik bereik deze reis. Maar ook wat beleving betreft kan voor mij niets tippen aan Rosetta. Zoals vaak in Trentino is er de keuze tussen inspannend en ontspannend. Moeilijk betekent van San Martino di Castrozza wandelen de berg op. De makkelijke optie betekent de lift nemen naar Colverde en vandaar de tweede lift naar Rosetta. Een derde optie is vanaf Colverde omhoog lopen, voor wie kiest voor een beetje zelf doen en een beetje gemak.
Het Pale Plateau is ook zomers met een skilift te bereiken
Ongerepte natuur op het Wandelen naar Refugio Rosetta op het Altopiano delle Pale in Trentino
Vele trekking en wandelpaden op het Pale Plateau in Trentino, Italie
Waanzinnig mooi, dat Pale plateau
Afijn, in alle gevallen kom je op 2700 meter op het Altopiano delle Pale ofwel het Pale plateau. Het lijkt een andere wereld. Grijze rotsen en puntige pieken zover je kunt kijken. Maar er zijn ook fragiele bloemetjes die stoer stand houden tussen de stenen die weinig meegeven. Dit zijn de Dolomieten op z’n mooist. Bij de lift zijn even veel wandelaars. Als eendjes lopen we achter elkaar richting Rifugio Rosetta waarna de wandelaars uitwaaieren over de bergpaden. Deze schuilplaats voor bergwandelaars en –beklimmers trotseert hier al sinds 1889 de elementen. Alhoewel de hut tijdens beide wereldoorlogen vrijwel compleet verwoest werd, is werd er toch steeds op dezelfde plek een nieuw onderkomen gebouwd. Voor 25 euro overnacht je er op een slaapzaal, voor 53 euro krijg je er een ontbijt en een diner bij.
Buona notte!
De tere natuur op het Pale plateau in Trentino, Italie
Wandelen naar Refugio Rosetta op het Pale plateau in Trentino
Refugio Rosetto op het Pale Plateau, Trentino, Italie
