Genieten van rust & ruimte, van groen & water en ook milieubewust bezig zijn, dat kan allemaal met de kanotochten van Wetlands Safari. Op tien minuten bus-afstand van Amsterdam ligt het natuurgebied Ilperveld. Hier kanoën zet je volledig in de relax-modus. Dat ik dit nu pas, na ruim 30 jaar op steenworp afstand gewoond te hebben, ontdek.
Kanoën door het pittoreske dorpje Watergang
Toeristen ontdekken het veel sneller blijkt als de Wetlands Safari-groep elkaar ontmoet op een zonnige vrijdagochtend op het busstation van Amsterdam Centraal. Toevallig zijn het dit keer allemaal kanoliefhebbers uit Amerika: vier uit de staat Utah en drie uit Californië. Nederlanders boeken relatief weinig zo’n dagje weg in de natuur, is de ervaring van Majel Tromp, de oprichter van Wetlands Safari.
De groep bestaat dit keer enkel uit Amerikanen
Wetlands Safari bij Amsterdam
Bus 305 rijdt in goed tien minuten van Amsterdam CS naar Watergang Dorp. Watergang, ik had nog nooit van dit schattige dorp met hoog Wim Sonneveld-gehalte gehoord. Het is met pak ‘m beet 400 inwoners dan ook bescheiden van formaat. Maar het heeft sinds het ontstaan in de 12de eeuw wel een respectabele leeftijd bereikt. In het café krijgen we koffie/thee of frisdrank. Plus uitleg over enkele Nederlandse bijzonderheden als het gaat om de connectie met water. In positieve of negatieve zin. Er komen dus overstromingen aan bod zoals de watersnoodramp uit 1953, het aanleggen van de deltawerken en het maken van nieuw land in wat ooit de Zuiderzee was.
Wat een rust, op tien minuten bussen vanaf Amsterdam
Kanoën, ook voor beginners
Buiten liggen de kano’s al klaar. Enkele tips van Majel: zorg dat je altijd in het midden van de kano zit, buk diep bij de lage bruggen en stuur niet teveel want dan remt de boot af. Appeltje, eitje. Alle kostbare spullen gaan in witte tonnetjes en dan kunnen we weg. Via smalle slootjes kanoën we door Watergang. Idyllisch, pittoresk, het zijn een beetje uitgemolken woorden maar zó van toepassing op wat we zien. Langs de slootjes staan prachtige, vaak houten huizen, de tuinen vol met bloeiende planten en de blauw-met-witte wolkenlucht maakt het oer-Hollandse plaatje compleet. De drukte van Amsterdam CS is snel vergeten. Hier zijn we alleen met ons groepje en horen we als er even stoppen met peddelen enkel ruisend riet en tsjilpende vogels. We worden er zelf ook stil van.
Bijna botsing tijdens de Wetlands Safari
Peddelen door het pittoreske Watergang
Wetlands Safari: één met de natuur
Zonder problemen steken we het Noord-Hollandskanaal over en dan zijn we echt alleen nog maar omringd door water, planten en hier en daar een boompje. Dit is het Nederland van oude schilders. Opeens is er een klein bos met berken met hun mooie witte bast. Dan varen we door een doolhof van smalle slootjes tussen meer-dan-manshoog riet. Majel woelt met haar peddel diep in de modder en een geur van rotte eieren omringd ons. In de bodem zit gas afkomstig van het turf. Eigenlijk kanoën we niet in slootjes tussen land maar in slootjes tussen drijvende eilanden van trilveen.
Kanoën door een doolhof van slootjes omzoomd door riet
Cultuurlandschap Ilperveld
We zijn in Ilperveld, een 12.000 ha groot natuurgebied van polder- en moerasland. Nou ja, natuur. “Natuur in Nederland is vrijwel altijd handmade, het is meer een cultuurlandschap”, aldus Majel. Maar dat maakt de Amsterdam Wetlands niet minder mooi. Ilperveld is het leefgebied van vele weide- en watervogels. Een van de bekendste is de grutto, de nationale vogel van Nederland. Ze komen in maart met tienduizenden tegelijk naar ons land. Ze broeden hier en als hun jongen groot genoeg zijn om een behoorlijke afstand te kunnen vliegen, vertrekken ze, zo eind juni. De grutto is een carnivoor. In Ilperveld wordt de waterstand hoog gehouden zodat de grutto zonder moeite met zijn lange snavel de zachte modderbodem in kan.
Fotomoment: overvliegende ganzen
Je komt zelden iemand tegen in natuurgebied Ilperveld
De grond beweegt onder je voeten
De tijd vliegt voorbij. We koersen naar een van de drijvende eilanden om even de benen te strekken. Het voelt vreemd, alsof je op een luchtkussen loopt. Als je springt, zie en voel je de grond bewegen. Op het trilveen blijkt van alles en nog wat te groeien. Veenmos bijvoorbeeld, dat fungeert als een soort spons. Het kan 42 keer zijn gewicht aan water absorberen. Even knijpen en er loopt zo een staaltje water uit. Het mos is te gebruiken als luier en is bovendien antiseptisch dus goed voor op een wondje. Majel vertelt dat het hoge riet altijd in de winter geteeld wordt, het liefst als het vriest dan kun je overal lopen. We passeren zonnedauw, een vleesetend plantje, en leren over een andere plant die als kaarslont gebruikt kan worden. Al springend op de verende ondergrond komen we terug bij de aanlegsteiger.
Wandelen over trilveen, een bijzondere gewaarwording
Zonnedauw, een vleesetend plantje op het trilveen in natuurgebied Ilperveld
Veenmos heeft geen wortels en kan 42 keer het eigen gewicht aan water absorberen
Lunchen op trilveen
Uit de enorme tas die Majel bij zich heeft, komt een zeer uitgebreide lunch met vooral streekproducten tevoorschijn. De fruitsapjes van Eerlijk & Heerlijk zijn fantastisch. Majel heeft ze zelf bij de tuinder in de Beemster gehaald. Maar de Amerikanen slaan vooral aan op de kaas. Eén jochie blijft ervan eten. Het is jammer dat we pas daarna de verse munt vinden die langs de slootkant groeit. Een kopje verse muntthee zou een lekkere afsluiter van een perfecte lunch geweest zijn.
Lunchen met streekproducten tijdens de kano-tour in natuurgebied Ilperveld
Picknicken op Het Braamstuk in natuurgebied Ilperveld
Na de lunch hebben we weer genoeg energie voor een stukje kanoën
Zwemmen in het Nonksloot
Genietend van dit oer-Hollandse landschap peddelen we weer richting Watergang. Wie wil kan even zwemmen in Nonksloot, een grote plas ontstaan door het afgraven van turf. Nieuwgierige pinken komen naar de waterkant. Even checken wat die mensen doen. We staren elkaar aan en dan beginnen ze nonchalant aan de kano te knabbelen. Tijd om te gaan. Nog een drankje op het terras en dan springen we weer in de bus, op weg naar Amsterdam. Wat een heerlijke dag. Ook voor Nederlanders leuk en leerzaam.
Koeien zijn niet weg te slaan bij de kano’s
Nieuwsgierige pinken knabbelen aan de kano
De weidse natuur helemaal voor ons groepje
Ook per kano de wetlands verkennen?
Majel Tromp van Wetlands Safari gaat al zo’n 25 jaar met mensen op pad in dit polderlandschap op steenworp afstand van Amsterdam. Je kunt kiezen voor een kano-dagtocht (inclusief lunch) of een avondtocht (incl. borrel-picknick). Voor iedere deelnemer doneert Majel een bedrag aan Landschap Noord-Holland. Die organisatie is mede verantwoordelijk voor het behoud van deze prachtige achtertuin van Amsterdam.
De koeien worden met boten naar de weilanden gebracht
Kanoën door Watergang
Duurzaam slapen: hotel Jakarta in Amsterdam
Ben je helemaal in de duurzame modus, dan is hotel Jakarta een perfecte keuze om te overnachten. De locatie aan het IJ en op loopafstand van Amsterdam Centraal Station is heel relaxt. En in de binnentuin waan je je zomaar in de jungle. De naam hotel Jakarta verwijst trouwens naar de tijd toen van hier de boten naar Indonesië vertrokken. Vandaar ook de tropische getinte inrichting van de kamers.
MEER VAARTOCHTEN
Geen zin om zelf te kanoën? Dan is een tocht door de Amsterdamse grachten een goed idee. Helemaal leuk als je met rederij Lampedusa meegaat. Kapitein en gids zijn daar vluchtelingen.
Rederij Lampedusa in Amsterdam
Of vaar met een boot plus gids door Eilandspolder. Ook al zo’n mooi Noord-Hollands polderlandschap, bij de dorpjes De Rijp en Den Ilp.
Wat een rust, varen door de polders
Er is weinig Hollandser dan een polderlandschap met molens. De Beemster en de Schermer in Noord-Holland waren grote meren tot ze werden drooggelegd. Maar met behoud van smalle slootjes. En daar is het fijn varen! Op naar de Eilandspolder.
Wat een rust, met een kilometer of zes per uur varen door de polders
“In laagveengebieden moet je altijd aan de noordoostkant van de sloot gaan varen. Vanwege de wind en de stroming in de sloten is dat de diepste kant. Anders loop je geheid een keer vast”, verklaart schipper Piet zijn keuze om aan de linkerkant van de sloot te varen. Piet van Marle verzorgt rondvaarten door de polders van het land van Leeghwater. Zijn boot ligt in De Rijp. Dat is ook het geboortedorp van Jan Leeghwater, de man die in de eerste helft van de 17de eeuw verantwoordelijk was voor vele inpolderingsprojecten. Leeghwater noemde de Rijp het mooiste dorp van Nederland. Het was in zijn tijd ook een zeer welvarend dorp. Dat mede dankzij de walvis- en haringvangst. Nog altijd is De Rijp een heel aantrekkelijke plaatsje met oude huizen en een statig raadhuis dat mede door Leeghwater ontworpen is.
De Rijp in Noord-Holland waar Jan Leeghwater woonde
Tijdens de bootexcursie varen we door vele smalle slootjes
Varen door de Eilandspolder
Ons vaargebied voor vandaag is de Eilandspolder. Het is een wirwar van slootjes en eilandjes die ingeklemd liggen tussen de Schermer en de Beemster. Die twee polders ontstonden dankzij de ideeën van Leeghwater. Met een ingenieus systeem van vele molens werd het gebied drooggemalen. Zo werd het mogelijk om tot wel vier meter onder NAP te wonen en te werken. De Schermer en de Beemster vormen nu samen met de daartussen gelegen Eilandspolder een prachtig gebied voor natuurliefhebbers. Wandelend, fietsend of per boot maak je kennis met het bijzondere landschap dat ontstond na de drooglegging.
Het dorpje Graft in Noord-Holland
Privé-eilandjes in de polder
“Laagveen zoals dit hoort weids te zijn”, doceert Piet, die behalve schipper ook aardrijkskundeleraar is. “Dat je hier toch zo nu en dan eilandjes met bomen ziet, komt doordat ze in handen zijn van particulieren. Tot de jaren ’60 werd het op water veroverde land gebruikt voor grove tuinbouw zoals aardappelen, winterpeen e.d. Toen de industrie in de Zaanstreek opkwam, trokken veel boeren weg: er viel daar meer geld te verdienen. De eilandjes werden vaak gekocht door Amsterdammers die graag een stukje land wilden om te recreëren.” Piet heeft zelf ook zo’n eilandje weten te bemachtigen, een oase van rust. Hij neemt er geregeld groepen mee naartoe voor een barbecue.
Wat een rust, met een kilometer of zes per uur varen door de Eilandspolder
Rondvaart door Hollandse polders
Voor de rondvaart hebben we de keuze. Of een stukje De Gouw op en dan naar links richting Driehuizen of verder naar het noorden naar Schermerhorn waar nog een prachtige molendriegang te zien is. Wie niet kan kiezen, boekt gewoon een dubbele toer. Welke route je ook kiest, je wordt in het voorjaar altijd begeleid door vogels. In het gebied geldt een maaiverbod tot 15 juni zodat weidevogels rustig kunnen broeden.
Een eend in de polders van Noord-Holland
Een zwaan in de Eilandspolder, Noord-Holland
In de Eilandspolder leven ook lepelaars
Dankzij Piet en zijn kennis van het landschap weet zelfs een leek na verloop van tijd het verschil tussen de Canadese, de grauwe en de Nijlgans en herken je de kiekendief, de karekiet, de grutto (“als ik die hoor, is het voor mij lente, aldus Piet”) en de kleine rietzanger (die bij vertrek uit Afrika 24 gram weegt en bij aankomst in Nederland nog slechts 14 gram). De gierzwaluw is volgens Piet de meest betrouwbare weerman. Als deze ‘s avonds hoog vliegt dan wordt het de volgende dag mooi weer. Net als je denkt alle vogels gezien te hebben, vliegt er een lepelaar voorbij. Die leven er dus ook.
Er zijn meer mensen die graag varen in de Eilandspolder
Er als de pinken bij zijn
De vogels met jongen zijn niet alleen druk met het grootbrengen van hun kroost maar ook met het wegjagen van vijanden als de kiekendief. Een boot met mensen beschouwen ze ook als potentiële vijand. Eerst proberen ze je weg te lokken van het nest. Gaat dat niet snel genoeg dan scheren ze met veel kabaal laag over.
Zo bang als de vogels zijn voor de indringers in een boot, zo nieuwsgierig zijn de pinken. De jonge koeien rennen direct naar de waterkant om te checken wie er langs vaart. Vandaar natuurlijk die uitdrukking ‘er als de pinken bij zijn’.
Pinken kijken nieuwsgierig naar de indringers in hun polder
Lekker Hollands landschap in de Eilandspolder
We zijn niet de enigen die genieten van deze mooie dag
De molens van Schermerhorn
Schermerhorn komt in zicht. De 52 molens in de Schermer polder waren zo effectief dat de hele fase van stoombemaling werd overgeslagen. Pas in 1928 werd begonnen met elektrisch droogmalen met bijvoorbeeld het Julianagemaal en werden de molens overbodig. Elf ervan zijn gelukkig bewaard gebleven. Bij Schermerhorn is ook het Molenmuseum dat een kijkje biedt in de woon- en werkomstandigheden van de molenaar en de werking van de molens. Zigzaggend tuft Piet met gepaste snelheid van vijf à zes kilometer per uur om het kwetsbare veenlandschap niet te beschadigen richting het lintdorp Grootschermer.
De molens in De Schermer, het polderlandschap van Noord-Holland
Varen langs de molens in De Schermer
Het Schermer poldergemaal Juliana
Eilandspolder: kunst vanaf het water
Hier bewonder je de beelden van kunstenaar Nic Jonk vanaf het water. De Rijp en buurdorp Graft hebben altijd veel kunstenaars aangetrokken. Piet maakt op verzoek een stop bij Galerie De Eilandspolder waar de vaak grappige beelden van kunstenares Elly Hoek-de Reus en anderen te koop zijn. Meer geïnteresseerd in biologische tuinbouw of veeteelt? Piet kent ook bij dergelijke bedrijven mensen en een stop is altijd in te lassen. Dat is zo leuk van deze rondvaarten. Bijna alles is mogelijk en Piet heeft overal een verhaal bij, of het nou gaat om het landschap, de geschiedenis of de huidige dorpsbewoners van het gebied. Na een tocht die veel langer duurde dan eigenlijk de bedoeling was, nemen we afscheid van een goede bekende in plaats van van de schipper die we enkele uren geleden voor het eerst ontmoet hebben.
Genieten van kunst in Graft tijdens het varen door de Eilandspolder
Fietsen door oer-Hollands landschap
Van dit oer-Hollandse landschap kun je haast geen genoeg krijgen. Dus stap ik op de fiets om de polders ook op een andere manier te ontdekken. Hoe bijzonder het gebied is blijkt wel uit de erkenning door UNESCO van De Beemster als monument van techniek en landschapskunst uit de Gouden Eeuw. De Beemster was de eerste polder die onder toezicht van Leeghwater werd gerealiseerd. Is de Eilandspolder vooral een ratjetoe van stukjes land en grillige slootjes, de Beemster bestaat uit keurige rechthoekige stukken land met kaarsrechte sloten.
Fietsen in de polder-natuur van Noord-Holland
Indrukwekkende stolpboerderijen
In dat landschap staan de indrukwekkende stolpboerdijen, bijna vierkante bouwwerken met piramidevormige daken. In de boerderij leefden mensen en vee en er was plaats voor de opslag van hooi en een dorsvloer, allemaal onder een dak. De rijke Amsterdamse handelslieden die het geld voor de inpoldering bijeengebracht hadden, lieten vaak een stadse variant van de boerderij bouwen waar zij in de zomermaanden verbleven. High society in de polder.
Prachtige boerderijen in het noordhollandse polderlandschap
Fietsroute door de polders
Fietsend over dijken passeer je mooie oude dorpjes als Stompetoren, Driehuizen en Middenbeemster waar de schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken vandaan kwamen. In Middenbeemster zie ik voor het raadhuis een standbeeld van Jan Leeghwater, de man die zo belangrijk geweest is voor de ontwikkeling van dit Hollandse polderlandschap. Tijd voor een pauze, bijvoorbeeld bij De Kosterij of restaurant Alles met Liefde. Beide werken veel met biologische producten uit de regio.
De Schermer, poldergebied in Noord-Holland
Tuinieren in de polders van Noord-Holland
Ook varen en fietsen door de polders?
- Piet van Marle neemt groepen van minimaal 6 en maximaal 20 mensen mee. Bij grotere groepen varen bevriende collega’s mee. Je vaart als groep altijd alleen, dus kleine groepen worden niet aangevuld met andere gasten. Anderhalf uur varen kost vanaf 8 euro p.p. Een boottocht is eventueel te combineren met een barbecue, een fiets- of autosteptocht of kanovaren. Meer informatie: www.rondvaarteilandspolder.nl.
- Er bestaat een Leeghwater fietsroute van 47 kilometer, eventueel te splitsen in twee routes van 28 km (door De Beemster) en 32 km (De Schermer). De route is te volgens via knooppunten of de speciale Leehgwater bordjes. bij de VVV in De Rijp is een brochure over de route te koop.
De molens in De Schermer werden gebruikt om het water weg te pompen
Slapen in de polder
- Langer genieten van dit landschap? B&B Het Pakhuys in Graft-De Rijp is een heerlijk, persoonlijk alternatief voor een hotel. De zes kamers van B&B Het Pakhuys zijn ondergebracht in een gerenoveerd rijksmonument in het centrum van het dorpje De Rijp. Bij mooi weer ontbijt je op het terras aan het water.
MEER DAGJES UIT/WEEKENDJES WEG
Plannen voor een weekendje weg? Een stedentrip Rotterdam is altijd leuk. Dit zijn de leukste duurzame hotspots in Rotterdam.
Frietje met een view in Rotterdam
Ook leuk: een middag wilde kruiden plukken en met je wildpluk-oogst zelf lekkere dingen bereiden. Je kunt bijvoorbeeld wildplukken in Amsterdam-Noord.
Kleefkruid groeit hier volop, je hebt zo een handvol
